آرتروز ناشی از ورزش و راههای مقابله با آن

ورزش نادرست می تواند منجر به آسیب مفصلی و آرتروز شود

آرتروز ناشی از ورزش
ورزش کردن بدون شک به حفظ سلامت جسمی و روحی، تعادل سیستم متابولیک بدن، حفظ تناسب اندام و تقویت عضلات اصلی کمک می‌کند. با وجود این ورزش کردنی که همه متخصصان به عنوان یکی از پایه‌های حفظ سلامت توصیه می‌کنند، اگر بدرستی و متناسب با شرایط سنی و فیزیکی هر فرد صورت نگیرد، می‌تواند به سلامت ما آسیب بزند و سبب بروز آرتروز و سایر مشکلات جسمی برای ما بشود.

آرتروز در ورزشکاران غیرحرفه ای بیشتر است

البته این که ورزش کردن نادرست نیز می تواند آسیب رسان باشد، اتفاق عجیبی نیست، اما زمانی عجیب می شود که ورزشکاران، حتی برخی ورزشکاران حرفه ای را به جای دور نگه داشتن از آسیب های ناشی از ضعف های عضلانی، دچار آسیب های عضلانی و اسکلتی و به دنبال آن به دردهای آرتروزی مبتلا کند. البته ناگفته نماند که ورزشکاران غیرحرفه ای که پیش از کسب آمادگی های جسمی اولیه و آگاهی از تکنیک های صحیح ورزشی، اقدام به ورزش های پرکشش و پر جنب و جوش می کنند، بیشتر در معرض ساییدگی های مفاصل و به دنبال آن آرتروز زانو قرار می گیرند.

آرتروز چیست؟
آرتروز یا استئوآرتریت شایع ترین بیماری مفصلی است که در آن تحلیل غضروف مفصلی و درگیری استخوان زیر غضروفی، به التهاب بافت های اطراف مفصل و تخریب ساختار آن منجر می شود. آرتریت Arthritis به معنای التهاب مفصل است و آرتروز یا استئوآرتریت Osteoarthritis شایع ترین نوع آرتریت است. در استئوآرتریت یا آرتروز مشکل اصلی در غضروف مفصلی است و بعد از مدتی استخوان مفصل هم دچار آسیب می شود.

آرتروز Arthrosis یک کلمه یونانی به معنای مفصل است، ولی به معنای استئوآرتریت هم به کار برده میشود. در فارسی به جای کلمات استئوآرتریت و آرتروز از کلمه “ساییدگی مفصل” هم استفاده می شود.

ساختمان مفصل چیست؟
مفصل جایی است که دو استخوان در کنار هم قرار می گیرند.
مفصل باعث می شود قسمت های مختلف بدن نسبت به هم حرکت کنند و حرکت استخوان ها در مفصل به علت کششی است که از طریق عضلات به آنها اعمال می شود. دو انتهای استخوان ها در جایی که با هم مفصل می شوند، به وسیله پرده بافتی محکمی پوشیده شده که به آن کپسول مفصلی می گویند. در اطراف کپسول مفصلی نوارهای بافتی محکمی قرار دارند که به آنها لیگامان یا رباط می گویند و مسئول پایدار کردن مفصل هستند.

از علائم آرتروز، از بین رفتن غضروف مفصلی است

از بین رفتن غضروف مفصلی و ایجاد استخوان های اضافه در اطراف سطح مفصلی از علائم آرتروز است. غضروف یک بافت سخت، ولی صاف و قابل انعطاف است که روی انتهای استخوان ها، در محلی که در کنار هم قرار می گیرند را می پوشاند. مقدار کمی از یک مایع غلیظ و لزج بین دو سر استخوان ها و در درون مفصل قرار گرفته که سطح غضروف را لیز کرده و اصطکاک بین دو سطح مفصلی را کم می کند و به آن مایع سینوویال Synovial fluid یا مایع مفصلی می گویند. مایع سینوویال توسط بافت سینوویال ساخته می شود. بافت سینوویال لایه ای از سلول هاست که سطح داخلی کپسول مفصل را پوشانده است.

در آرتروز، غضروف مفصل به تدریج نازک شده و از بین می رود

 علت آرتروز یا ساییدگی مفصل چیست؟
در طول روز و به علت فعالیت های بدنی و ورزش، مفاصل بدن به طور مرتب در معرض ضربه قرار دارند و این ضربات مرتبا آسیب هایی را به آنها بخصوص به غضروف مفصلی وارد می کنند. بدن این آسیب ها را تا جایی که می تواند ترمیم می کند. پس در طول زندگی، مفاصل بدن دائما در یک فرآیند آسیب و ترمیم قرار دارند.

گاهی اوقات شدت آسیب های وارده به مفصل در حین فعالیت بدنی و ورزش بیش از قدرت ترمیم بدن است و یا به عللی قدرت ترمیم بدن کاهش یافته و نمی تواند آسیب های معمولی را مرتبا ترمیم کند. در این موارد، غضروف مفصلی به تدریج خراب می شود و این شروع آرتروز است.

در ابتدا سطح غضروف ریش ریش و لایه لایه می شود. با هر آسیبی مقداری از روی غضروف برداشته می شود تا اینکه به تدریج ضخامت غضروف کم می شود. کم شدن ضخامت غضروف که در رادیولوژی به صورت کاهش فاصله مفصلی دیده می شود، از علائم اولیه شروع ساییدگی مفصل و ایجاد آرتروز است. پس می توان گفت که در آرتروز، غضروف مفصل به تدریج نازک شده و از بین می رود.

چه کسانی دچار آرتروز ناشی از ورزش می شوند؟
نکته مهم درباره بیماری آرتروز آن است که در کنار افزایش سن و چاقی، صدمات و آسیب های شغلی و ورزشی از مهم ترین عوامل ایجاد آرتروز محسوب می شود. باید توجه داشت استفاده از وسایل ورزشی ثابت و تجهیزات و وسایل نصب شده در پارک ها که قابلیت تنظیم براساس شرایط فیزیکی افراد مختلف را ندارد، باید بسیار محتاطانه صورت بگیرد تا از آرتروز و آسیب های مفصلی پیشگیری شود.

استفاده از این وسایل، بویژه درباره سالمندان، مبتلایان به پوکی استخوان و آرتروز می تواند بسیار آسیب رسان باشد. حتی بیماری های زمینه ای سالمندان در انتخاب نوع ورزش و تنظیمات تجهیزات ورزشی باید مد نظر قرار بگیرد. سالمندان و مبتلایان به پوکی استخوان باید از انجام ورزش های پربرخورد و ورزش هایی که فشار زیادی به مفصل درگیر وارد می کنند، اجتناب کنند تا دچار دردهای آرتروز نشوند.

فراموش نکنید که آسیب های وارده به مینیسک و رباط های صلیبی زانو بر اثر ورزش نادرست، معمولا مورد بی توجهی قرار گرفته و به درستی درمان نمی شود و همین مساله سبب ایجاد آرتروز زانو می شود.

برای مقابله با آرتروز چگونه ورزش کنیم؟
برای آرتروز درمان قطعی وجود ندارد و این شاید نا امید کننده باشد و درمان های فیزیکی و دارویی در مبتلایان به آرتروز فقط می تواند به کاهش درد، کند کردن روند تخریب مفاصل و حفظ یا بهبود حرکات مفصلی کمک کند. با این حال، در میان روش های کمک درمانی آرتروز، اثرات مثبت کاهش وزن، انجام ورزش های هوازی و آبی و نیز تمرینات مربوط به تقویت مفاصل ثابت شده است.

برای مقابله و جلوگیری از آرتروز علاوه بر ورزش های تقویتی عضلات بویژه عضله چهار سر و نزدیک کننده های ران، تمرینات کششی برای افزایش انعطاف پذیری عضلات پشت و کنار ران و حتی تمرینات تعادلی می تواند مفید واقع شود. پیاده روی یکی از مناسب ترین ورزش ها در مبتلایان به آرتروز زانو است، اما باید از حرکت روی سطوح شیبدار، بویژه سر پایینی پرهیز شود. همچنین استفاده از دوچرخه ثابت با ارتفاع بلند صندلی، بویژه در افراد چاق توصیه می شود.

ورزش های آبی بویژه آب گرم در بیمارانی که دارای اضافه وزن هستند یا به علت درد آرتروز نمی توانند ورزش های تقویتی عضلات زانو انجام دهند، بسیار مناسب است.

پیاده روی یکی از مناسب ترین ورزش ها در مبتلایان به آرتروز زانو است

تای چی، ورزش مناسب آرتروز زانو
به تازگی کاربرد ورزشی به نام تای چی در سالمندان و بویژه مبتلایان به آرتروز و پوکی استخوان، مورد توجه پزشکان و بیماران واقع شده است. این ورزش یکی از ورزش های سنتی چینی است که به مرور زمان مورد اصلاح و تغییرات جدی قرار گرفته است. اساس این ورزش شامل حرکات ریتمیک و آهسته است که باعث افزایش ریلکسیشن، بهبود قدرت و تعادل، انعطاف پذیری و اعتماد به نفس می شود.

تحقیقات اولیه نشان داده است که  تای چی در بهبود علائم بیماران بالای 65 سال مبتلا به آرتروز زانو موثر است. بررسی ها نشان می دهد که تای چی یکی از روش هایی است که به اندازه روش های تقویت عضلات برای مقابله با آرتروز  مۆثر و مفید واقع می شود.

البته نباید فراموش کرد حرکات ورزشی برای هر فرد مبتلا به آرتروز باید متناسب با شرایط سنی و جسمی، بیماری های زمینه ای و شدت آرتروز تجویز شود.

منابع:
jamejamonline.ir
iranorthoped.ir