جهان در شگفتی هنر خوزستانی ها

با توجه به پیشینه تاریخی منطقه زاگرس که در گذشته های دور مهد تمدن و فرهنگ ایلامیان بوده، سرزمین خوزستان پیوسته بستر مناسبی برای رشد و شکوفایی هنر و صنایع دستی در زمینه های مختلف به شمار آمده است. همچنین تعدد و تکثر قومی و فرهنگی مردم خوزستان (بختیاری های ساکن شمال و شرق خوزستان، اعراب ساکن در جنوب و غرب استان و ساکنان بخشهای مرکزی که عمد تا شهرهای اهواز، دزفول، شوش و شوشتر را شامل می شود) موجب شده تا صنایع دستی در خوزستان از تنوع چشمگیری برخوردار شود. وجود عشایر کوچ رو که خود حافظ هنرها و صنایع دستی خاص هستند موجب تنوع رشته ها و نیز ترویج صنایع دستی به دیگر مناطق شده است.

از عمده ترین صنایع دستی رایج در استان می توان به طور مختصر به موارد زیر اشاره کرد:

کپوبافی
 یکی از صنایع دستی بومی و خاص استان محصولاتی به نام کپو می باشد که با پیچش ساقه های مرکزی و جوان نخل به دور ساقه های کرتک شکل می گیرد و با نقش اندازی کامواهای الوان، زیبایی آن چند برابر می شود. مرکز بافت کپو، د هستان «شهیون» واقع در شهرستان دزفول بوده و معمولا به شکل سبد های دردار و بدون در به صورت سینی در اندازه های مختلف رنگی و ساده بافته
می شود.

حصیر
حصیربافی از قدیمی ترین صنایع دستی و شاید کهن ترین آنها در استان می باشد. این هنر-صنعت در خوزستان بسیار پررونق بوده به طوری که فراورده های آن در همه نقاط ایران عرضه می شود. امروز در نقاط مختلف خوزستان هرجا که دسترسی به برگ نخل و نی و ترکه امکان پذ یر باشد می توان حصیربافی را دید. شهرهای آبادان، خرمشهر، شاد گان و دشت آزاد گان از مراکز عمد ه تولید این محصول است.

قالی محلی
نوعی قالی با کیفیت بالا و نقوش بسیار متنوع در شمال استان توسط زنان و دختران بختیاری بدون بکارگیری نقشه از پیش طراحی شده و فقط با تکیه بر ذ هن خلاق آنان تولید می شود. نقوش این قالیها بسیار متنوع و چشم نواز است و اکثر نقوش از طبیعت و محیط اطراف زند گی آنان مانند گل، کاسه، ماهی، پروانه، شانه و … تشکیل می گردد.شهرهای مسجد سلیمان، اند یمشک و ایذه از مراکز تولید این محصول می باشد.

گلیم
هفتگل یکی از بخشهای شهرستان رامهرمز از مناطق عمده تولید گلیم در استان است که اکثر بافند گان آن ترک زبان و از عشایر قشقایی هستند.

احرامی
احرامی(سجاده)نوعی زیرانداز محسوب می شود که در قدیم به عنوان سجاده نماز و در ابعاد 90 در 70 سانتی متر تولید می شده اما اکنون در ابعاد مختلف بافته می شود و گاه بافت آن تا طول سه متر به عنوان کناره یا روژله ای هم سفارش داده می شود. به طور کلی بافت احرامی در خوزستان از سابقه دیرینه ای برخوردار بوده و بر روی دارهای سنتی دووردی تولید می شود. مواد اولیه آن را نخ پنبه و پشم تشکیل می د هد و مراکز بافت احرامی در شهرستانهای شوشتر، دزفول و بهبهان است.

گیوه
گیوه، پاپوشی است بسیار سبک و راحت که تولید آن در شهرستانهای دزفول، بهبهان و شوشتر رواج داشته و مواد اولیه آن چرم، پنبه و نخ تابیده و پارچه نازک نخی، کتیرا، پوست دباغی شده، موی بز و چسب است که با ابزار سندان چوبی، مشته، درفش، چسنی، دواگیر، چاقو، پراز و … تولید می شود.

نساجی سنتی
نساجی سنتی در استان خوزستان بویژه در شهرهای شوشتر و دزفول از قدمت بسیار بالایی برخوردار بوده تا آنجا که قزبافی (ابریشم بافی) در شهرستان شوشتر به گذشته های بسیار دور باز می گردد. به طوری که پارچه پوشش خانه کعبه از دیبای شوشتر تهیه می شده که به صورت دووردی و چهاروردی بافته می شود. از عمد ه محصولات این رشته جاجیم، زیلو، موج، ملحفه و انواع منسوجات است.

عبا
مرکز بافت عبا در شهرستان بهبهان و از قدمت بالایی در این زمینه برخوردار است. معروفیت عبای بهبهان مد یون کیفیت بالا در بافت و مواد اولیه آن می باشد. عبا در بهبهان از پشم شتر و نیز از پشم نژاد خاصی از گوسفند عربی بافته می شود و بجز بازارهای داخلی به کشورهای حوزه خلیج فارس نیز صادر می شود.

تولیدات عشایری
وریس بافی (کارتی)، خورجین، چوقا، حور، توبره، جل مهده و … از انواع بافته های عشایر است. این بافته ها که بیش از 10 نوع محصول را شامل می شود عمد تا توسط عشایر بختیاری در شمال خوزستان در دامنه های جبال زاگرس تولید می شود و تمامی مراحل پشم چینی، پشم ریسی، رنگرزی تا مرحله بافت آنها توسط خود عشایر صورت می گیرد.

خراطی
مرکز هنر-صنعت خراطی خوزستان، شهرستان دزفول است که از قد مت زیادی برخوردار می باشد و تولیدات آن در بازار قدیم دزفول کاملا رایج است. محصولات زیبایی از قبیل مبلمان، جالباسی، قلیان، گهواره، سبد های نگهداری مجلات و روزنامه، میل زورخانه، جا کفشی، ظروف مختلف و قطعات ظریف هنری از عمده تولیدات این هنر-صنعت محسوب می شود. مواد اولیه این رشته انواع چوب است.

محرق
قدمت محرقکاری در استان خوزستان زیاد نیست و رشته ای جوان محسوب می شود اما به دلیل فراوانی مواد اولیه آن در استان، گسترش وسیعی پیدا کرده و هم اکنون در اکثر شهرستانها و در مراکز آموزش صنایع دستی استان به علاقه مندان آموزش داده می شود. محرق کاری شباهت زیادی به معرق چوب دارد با این تفاوت که تابلوهای محرق، ساده تر و سریع تر از تابلوهای معرق ساخته می شود. مواد اولیه این هنر، ساقه جو و گند م است که با تکنیکی بسیار ساده بر روی زمینه پارچه ای یا سطوح صاف چسبانده می شود.

ورشو
ورشوسازی دزفول که از نظر اهمیت، دومین رتبه کشور را داراست با ظروف بسیار متنوع و کاربردی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.سماور، قلیان، پارچ و لیوان، گلاب پاش، تنگ و قدح، آفتابه و لگن از متداول ترین تولیدات این رشته به شمار می آید.

میناکاری
میناکاری روی طلا از هنرهای خاص استان است که توسط صابئین مندایی-پیروان حضرت یحیی (ع)-در استان انجام می شود. تعدادی از هنرمندان این رشته در استان آوازه جهانی دارند و آثارشان منحصر به فرد است. آنان با ظرافت خاصی نقشهای نخل و قایق روان بر روی کارون و کاروانهای شتر را بر روی مینای ریخته شده بر قطعات طلا درآورده و دستبند، حمایل، گرد نبند، سینه ریز، گوشواره و انگشتر به یاد گار می نگارند. این آثار علاوه بر جنبه اقتصادی، دارای ارزش هنری بسیار بالایی هستند.
منبع:rasekhoon.net