ساختار ریه و انواع بیماری های ریه

 

ریه انسان دارای سلول های ویژه ای است که مسئول تولید مخاط اند

 

ریه، یکی از اعضای دستگاه تنفس

ریه یا شُش یکی از اعضای دستگاه تنفس در بعضی جانوران است. ریه ها در قفسه سینه قرار دارند و آنقدر بزرگ هستند که بیشتر فضای سینه را گرفته اند. ریه‌ها به شکل نیمه مخروطی هستند و قسمت‌های طرفی حفره سینه را پر می‌کنند. هرکدام از ریه ها در داخل یکی از کیسه‌های جنب جای گرفته‌اند.

ریه یا شش چیست؟

شُش، ریه یا جگر سفید یکی از اعضای دستگاه تنفس در بعضی جانوران است. در ریه ها گلبول‌های قرمز خون اکسیژن را دریافت می‌کنند و به سایر سلول‌های بدن می‌رسانند.

 

ریه ها شگفت انگیز هستند به شما کمک می کنند تا نفس بکشید، با دوستان خود حرف بزنید موقع بازی فریاد بکشید، آواز بخوانید، گریه کنید و خیلی کارهای دیگر، در موقع بازی کردن؛ ریه ها حتی با مغز همکاری می کنند و وقتی کیلومترها می دوید مقدار هوای بیشتر با سرعت بیشتر وارد بدن و سپس خارج می شود.

شما نمی توانید ریه ها را ببینید ولی لمس کردن آنها آسان است دستتان را روی قفسه سینه بگذارید و نفس عمیق بکشید. احساس می کنید قفسه سینه کمی بزرگتر می شود حالا هوای داخل ریه را بیرون بفرستید قفسه سینه به اندازه قبلی بر می گردد در حقیقت نیروی ریه ها را احساس کرده اید. ریه با سیستم تنفسی کار می کنند، هوای تازه را وارد بدن و هوای کثیف را از بدن خارج می کند.

 

ساختار ریه ها

ریه ها در قفسه سینه قرار دارند و آنقدر بزرگ هستند که بیشتر فضای سینه را گرفته اند. هر انسان دو ریه دارد. ریه ها مثل چشم ها یا سوراخهای بینی یک اندازه نیستند و ریه سمت چپ کمی کوچکتر از ریه سمت راست است. فضای اضافی سمت چپ، جایگاه قلب است. قفسه سینه از ریه ها محافظت می کند. قفسه سینه از ۱۲ دنده تشکیل شده است این دنده ها به ستون فقرات پشت کمر و دور ریه ها به هم متصل شده اند تا از ریه ها محفاظت کنند؛ دیا فراگم در زیر ریه ها قرار دارد، دیافراگم ماهیچه گنبدی شکل است که با ریه کار می کند تا عمل دم و بازدم انجام شود.

 

ریه چپ دو لوب دارد و کمی کوچک تر از ریه سمت راست است

 

ریه ها از بیرون شبیه اسفنج صورتی رنگ است، اما اسرار واقعی درون ریه هاست. در انتهای نای دو لوله بزرگ هست به این لوله ها ، لوله نای اصلی می گویند که یکی به سمت چپ و یکی به سمت راست متصل است؛ هر شاخه اصلی نایژه شاخه هایی به درون لوله ها دارد که این شاخه ها مثل شاخه های درخت، کوچک و کوچکتر می شوند، به کوچکترین لوله نایچه گفته می شود؛ حدود ۳۰ هزار نایچه در هر ریه وجود دارد و هر نایچه تقریباً به اندازه مو می باشد.

 

در انتهای نایچه ها محل مخصوصی هست که کیسه های بسیار نازک به طور فشرده در آن وجود دارد و به آن آلوئولی یا حبابچه می گویند. حدود ۶۰۰ میلیون آلوئولولی در ریه ها وجود دارد. اگر آنها را بکشید تمام یک زمین تنیس را می پوشانند. آلوئولوس نام هر آلوئولو می باشد و سوراخهایی مثل رگهای کوچک خونی که به آن مویرگ می گویند دارد. این مویرگها آنقدر ریز هستند که باید سلولهای خونی به صورت ردیفی و تک تک از داخل آنها عبور کنند.
یکی از نکات جالب در مورد عملکرد ریه، آه کشیدن است. مطالعات جدید نشان می‌دهد، آه کشیدن غیرارادی هنگام تنفس، یک واکنش مهم برای حفظ زندگی و بهبود عملکرد ریه است.

 

نقش ریه ها در بدن

ریه نقش اساسی در سلامتی انسان دارد ممکن است بعضی از ارگان‌های بدن مثل پا و یا کلیه را نداشته باشیم و بتوانیم زندگی کنیم، یا هفته ای سه بار دیالیز کنیم ولی بدون ریه نمی‌توانیم زندگی کنیم، به خاطر این‌که اکسیژن باید وارد بافت‌هاشده، از طریق ریه وارد سیستم بدن شود، به قلب و مغز و… یا به ارگان‌های دیگر برسد و گاز دی اکسید کربن هم از ریه باید خارج شود.

 

از جمله نقش های اساسی ریه ها کمک به عملیات دم و بازدم است

 

ریه ها برای صحبت کردن مهم هستند نای در بالای حنجره قرار دارد گاهی اوقات به حنجره جعبه صدا گفته می شود. در امتداد حنجره تارهای صوتی قرار دارد که برای تولید صدا باز و بسته می شوند. وقتی هوا از ریه ها خارج می شود از طریق نای و حنجره به تارهای صوتی برخورد می کند. اگر تارهای صوتی بسته باشند هوا میان آنها عبور می کند تارهای صوتی می لرزند و صدا تولید می شود. میزان بلندی صدا به مقدار هوایی که از ریه ها خارج می شود بستگی دارد. سعی کنید نفس عمیقی بکشید و نام یکی از بچه ها را صدا کنید. بدون نفس کشیدن چه مدت می توانید حرف بزنید؟

دفعه بعد سعی کنید فریاد بزنید و مشاهده می کنید فریاد کشیدن به مقدار هوای بیشتری نیاز دارد. بنابراین حتی برای گفتن یک کلمه هم دائماً به نفس کشیدن نیاز می باشد. صداهای مختلف و میزان هوای لازم برای تولید آنها را امتحان کنید. وقتی ریزریز می خندید هوا را تند تند خارج می کنید اما وقتی آروغ می زنید به این دلیل است که هوا وارد معده شده است و هوا کم کم خارج می شود. وقتی دیافراگم سریع حرکت می کند باعث تنفس ناگهانی هوا می شود و شما سکسکه می کنید پس وقتی آماده حرف زدن هم نیستید هوا به تارهای صوتی برخورد می کند و صدایی ایجاد می شود.

 

انواع بیماری های ریه
– بیماری های ریوی که بر رگ های خونی تاثیر می گذارند
طرف راست قلب خون کم اکسیژن را از طریق رگ ها دریافت می کند، و از طریق رگ های ریوی (pulmonary) خون را به ریه پمپاژ می کند. این رگ های خونی ریوی هم ممکن است دچار بیماری شوند، این بیماری ها شامل:

آمبولی ریه (Pulmonary embolism)؛ که در آن لخته خون از سایر نقاط بدن وارد قلب شده و از قلب وارد ریه می شود. لخته خون در یکی از رگ های خونی سان شده و معمولا باعث تنگی نفس و سطح اکسیژن پایین خون می شود.

 

علل عفونت ریه می تواند باکتری، ویروس و یا قارچ باشد

فشار خون ریوی (Pulmonary hypertension)؛ مشکلات مختلف باعث فشار خون بالا در رگ های ریوی می شود. فشارخون بالای رگ های ریوی می تواند باعث تنگی نفس و درد قفسه سینه شود.

 

– بیماری های ریوی که بر دیواره های قفسه سینه تاثیر می گذارند
دیواره های قفسه سینه نیز نقش مهمی در نفس کشیدن دارد. ماهیچه ها دنده ها را به هم متصل کرده، به قفسه سینه اجازه گسترش می دهند. بعضی از بیماری های قفسه سینه و ریه شامل:
سندرم کاهش حجم هوای تنفسی از ریه ها در اثر چاقی؛ نوعی بیماری مربوط به ریه است که در اثر چاقی رخ داده و در آن افزایش وزن برروی قفسه سینه و شکم باز شدن و بسط قفسه سینه سخت می شود. نتیجه این بیماری مشکلات حاد تنفسی است.
اختلالات عصبی و عضلانی؛ که در آن عملکرد ضعیف اعصاب که ماهیچه های تنفسی را کنترل می کنند، باعث مشکل در تنفس می شود.

 

بیماری انسداد ی ریه
بیماری انسداد ریه، یکی از بیماری های ریوی می باشد. انسداد یا تنگی راههای هوائی فوقانی در ریه می تواند موجب خروپف و ایست تنفسی بمدت چند ثانیه در طول خواب شود. که در نهایت موجب خواب آلودگی بیمار در طول روز می شود. این افراد غالبا یک فنوتیپ خاصی دارند، چاق بوده، گردن و فک کوچکی دارند. در مورد انسداد مجاری هوائی پایین هم می توان از آسم و برونشیت مزمن در سیگاری ها نام برد.

 

عفونت ریه
دستگاه تنفسی به دو بخش تقسیم می شود: فوقانی و تحتانی. اگر عفونت در هر کدام از این دو بخش رخ دهد، به نام همان بخش خوانده می شود.
دستگاه تنفسی فوقانی شامل بینی، حلق، حنجره و نای می باشد.
دستگاه تنفسی تحتانی شامل ریه ها و اجزای آنهاست. ریه تشکیل شده از برونش، برونشیول ها و آلوئول ها.

 

علل عفونت ریه
علل عفونت ریه می تواند باکتری، ویروس و یا قارچ باشد. انگل ها نیز باعث عفونت ریه می گردند.
– عفونت باکتریایی از تمامی عفونت ها بیشتر است. این عفونت ها توسط آنتی بیوتیک ها درمان می شوند. عفونت های باکتریایی موجب سوزش پوست می گردند.

– عفونت های ویروسی ریه نیاز به دارو ندارند و خود به خود خوب می شوند. در عفونت های حاد ویروسی ریه، لب ها و ناخن ها به رنگ آبی در می آیند. از دست دادن آب بدن نیز یکی از علائم عفونت ریه می باشد. عفونت ریه می تواند منجر به عفونت گوش گردد.

– علائم عفونت ریه ناشی از قارچ نیز همانند علائم عفونت ریوی ناشی از باکتری و یا ویروس می باشد. در برخی موارد شدید، عمل جراحی برای برداشت توده قارچی از ریه لازم می باشد.
اگر گلودرد شما در عرض چند روز بهبود نیافت و یا بعد از چند هفته، از شر سرفه خلاص نشدید، باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.

 

عفونت ریه می تواند منجر به عفونت گوش گردد

پنومونی یا ذات الریه
پنومونی شایع ترین نوع عفونت ریه می باشد. ذات الریه در واقع همان التهاب ریه می باشد که با یک عفونت ایجاد می شود. هنگامی که کیسه های هوایی در ریه محتوی مقدار زیادی مایعات می شوند، ذات الریه رخ می دهد. عفونت ذات الریه می تواند از نوع ویروسی، باکتریایی و یا قارچی باشد.

علائم این بیماری ریه عبارت است از: التهاب ریه، تنگی تنفس، درد قفسه سینه، تب بالا، سرفه خلط دار، لرز، گرفتگی قفسه سینه، درد عضلانی و خستگی.
بسیاری از بیماران بعد از آنفلوانزا، مبتلا به ذات الریه می گردند. افراد سیگاری و افراد مسنی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مستعد مبتلا شدن به این بیماری هستند. این بیماری ریه می تواند بسیار خطرناک باشد و اگر خوب درمان نشود می تواند مشکلات زیادی را بوجود آورد و حتی باعث مرگ فرد شود.

بیماری سندرم حاد تنفسی ریه
این بیماری ریه در واقع نوعی ذات الریه می باشد. این بیماری ریه به شدت مسری است. سیاه سرفه، تب بالا، سردرد و ناراحتی عمومی از علائم این سندرم می باشد.

 

بیماری سل
بیماری سل از دیگر بیماری های ریه است. سل عفونت ریوی ناشی از باکتری مایکوباکتریوم می باشد. سرفه، خلط سبز و یا خون آلود و تنگی تنفس برخی از علائم این بیماری می باشند. بیماری سل باعث کاهش وزن و خشک و پوسته پوسته شدن پوست می شود.
عفونت سل مسری است و با قطرات سرفه منتقل می شود. آنتی بیوتیک ها برای درمان بیماری سل بسیار موثر می باشند.

بیماری ذات الجنب ریه
پرده پوشاننده ریه به نام پرده جنب نامیده می شود.
هنگامی که یک عفونت در این پرده رخ دهد، به نام ذات الجنب خوانده می شود.
این بیماری توسط عفونت ویروسی و یا ذات الریه بوجود می آید.
درد قفسه سینه و تنگی تنفس از علائم شایع این بیماری می باشد.

برونشیت از بیماری های ریوی
در بیماری برونشیت، راه های هوایی تحریک می شوند و موجب التهاب برونش های کوچک و بزرگ ریه و افزایش خلط و انسداد راه هوایی می گردد. خلط ها غلیظ و زرد و یا سبزرنگ می باشند.
برونشیت یا التهاب ریه می تواند حاد و مزمن باشد. عفونت ویروسی ریه شایع ترین دلیل برونشیت حاد می باشد. معمولا برونشیت مزمن ریه در اثر موادشیمیایی، آلرژن ها و یا دود سیگار بوجود می آید. برونشیت مزمن می تواند موجب بیماری انسداد مزمن ریوی گردد. افراد مبتلا به برونشیت مزمن، سال ها سرفه می کنند.

 

آنفلوانزا
آنفلوانزا از دیگر بیماری ریه است که توسط یک ویروس ایجاد می شود.
این بیماری دستگاه تنفسی فوقانی را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث درد بدن و خستگی می شود. آنفلوانزا باعث سرفه و برخی بیماری های دستگاه تنفسی تحتانی مثل ذات الریه نیز می شود.

 

 تاثیر سیگار بر ریه ها و سایر اندام های بدن

 

دود سیگار سبب تخریب بافت ریه شده و عمل مژه های ریه را غیر فعال می کند

 

سیگار کشیدن عامل خطر اصلی بیماری‌های انسدادی مزمن ریه است. مواد محرک دود تنباکو (قطران و گاز سیانید) مسئول بروز برونشیت و آمفیزم در ریه ها هستند. این محرک‌ها عمل موهای کوچک بنام مژه (CILLIA) که ریه‌‌ها را از آلودگی ها پاک می‌کنند، متوقف می‌کند. هم‌چنین سبب، ترشح بیشتر موکوس توسط غدد ریه می‌شوند. وقتی‌که مژک‌های ریه غیرفعال می‌شوند، فرآیند پاک سازی ریه‌ها از موکوس اضافی، قطران و سایر ناخالصی‌ها اجباراً باید توسط سرفه  انجام شود. سیگاری‌ها، بیشتر از غیرسیگاری‌ها سرفه می‌کنند و خلط بیشتری تولید می‌کنند.

 

سایر علائم تنفسی شامل: کوتاهی تنفس، سنگینی سینه، خس‌خس، درد سینه، سینوزیت و سرماخوردگی‌های  مکرر است. تقریباً تمام بیماران مبتلا به آمفیزم ریه، سیگاری هستند. سیگار هم‌چنین یک عامل خطر مهم برای ایجاد برونشیت مزمن در ریه است. سیگاری‌های افراطی در معرض خطر بیشتری نسبت به سیگاری‌های متوسط هستند، امّا در معرض مقادیر کم دود سیگار بودن، چنانکه در سیگار کشیدن تحمیلی دیده می‌شود نیز زیان آور به نظر می‌رسد.

آمفیزم در اثر تخریب ریه به وجود می آید که می‌تواند به دلیل صدمه مستقیم دود سیگار، اکسیدان‌های القاء شده و یا تولید مواد واسطه‌ای التهابی جدید به‌دلیل تماس با دود باشد. برونشیت مزمن نیز ناشی از مکانیسم‌های مشابه در راه های تنفسی است.

 

 

منابع:
rastineh.ir

torghabehonline.com

tebyan.net