با مجله اینترنتی گلثمین در یک مطلب تازه از احکام،اعمال و دانستنیهای مذهبی همراه باشید :
اعتکاف عبارتست از: اقامت کردن برای حداقل سه روز در مسجد به قصد عبادت
اعتکاف،در لغت به معناى توقف در جایى است و در احکام عبارت است از ماندن در مسجد به قصد عبادت خداوند با شرایطى که خواهد آمد…
حقیقت و مفهوم اعتکاف
اعتکاف از ماده «عکف» در لغت به معنای اقبال و روی آوردن به چیزی و ملازمت آن بر سبیل تعظیم است .
اعتکاف در شرع، به معنای التزام به توقف و درنگ در مسجد به قصد قربت است.
در یک تعریف جامع اعتکاف عبارتست از: «اقامت کردن برای حداقل سه روز در مسجد به قصد عبادت با مراعات شرایط لازم .»
ارکان عبادت، یعنی اجزایی که اگر به طور عمد یا به طور سهو ترک شوند، عبادت باطل می شود. اعتکاف نیز ارکانی دارد که عبارت اند از : 1. نیت، 2. توقف در مسجد جامع شهر یا مساجد چهارگانه معروف، 3. کمتر از سه روز نبودن اعتکاف، 4. روزه دار بودن معتکف در ایام اعتکاف.
اقسام اعتکاف
اعتکاف بر دو قسم است، مستحب و واجب، که در اصل یک عمل مستحبى است ولى ممکن است به سببى واجب شود مانند:
نذر، عهد یا قسم مثلا انسان نذر کند یا با خداى خود عهد کند یا قسم بخورد که اگر در فلان کار موفق شد یا از فلان بیمارى شفا پیدا کرد چند روز در مسجد معتکف شود.
زمان اعتکاف
در طول سال در هر زمانى که انسان بتواند حداقل سه روز در مسجد بماند و روزه بگیرد صحیح است ولى بهترین زمان براى اعتکاف ماه مبارک رمضان و دهه آخر آن است.
فلسفه و آثار اعتکاف
انسان در گریز از هوای نفس و فرار از اشتغالات زندگی، در طریقت انس با معبود همواره نیازمند خلوتی است تا در انزوای وجود خویش در آثار صنع پروردگارش با دیده عبرت بیندیشد و با سوز دل و اشک دیده، باطن خود را از زنگار گناهان بشوید و خانه دل را مصفای حضور خالق هستی بخش سازد، و اعتکاف زمینه چنین خلوتی را فراهم میکند و فرصت و مجالی میدهد برای پرداختن به امور نفس خویش و جلوه گری نور محبت خدا در اعماق سرای وجود انسان، تا انسان بدون دلواپسی از کارهای انجام نشده و وابستگیهای روزمره، خود را در سرای معبود خویش نظاره گر باشد.
حضرت صادق علیه السلام فرمود: «فِی التَّوْرَاهِ مَکْتُوبٌ یَا ابْنَ آدَمَ تَفَرَّغْ لِعِبَادَتِی أَمْلَأْ قَلْبَکَ غِنًى وَ لَا أَکِلْکَ إِلَى طَلَبِکَ وَ عَلَیَّ أَنْ أَسُدَّ فَاقَتَک؛در تورات نوشته شده است: ای فرزند آدم! برای انجام عبادت من فراغتی به وجود بیاور تا من دل تو را از بی نیازی سرشار سازم و بدون اینکه تو طلب کنی، حاجتت را برآورده کنم و من خود را ملتزم می دانم که حوائج تو را برطرف نمایم.»
شرایط اعتکاف کننده:
1- عقل (از دیوانه صحیح نیست)
2- ایمان (از غیر مؤمن صحیح نیست)
3- قصد قربت (هرگونه ریا و خودنمایى، اعتکاف را باطل مىکند)
4- روزه دارى در ایام اعتکاف
5- اجازه گرفتن از کسى که اجازه او لازم است مثلا فرزند از والدین
شرایط اعتکاف:
1- زمان آن از سه روز کمتر نباشد
2- مکان آن در مسجد باشد
3- ادامه ماندن در مسجد و خارج نشدن از آن
بهترین زمان براى اعتکاف ماه مبارک رمضان و دهه آخر آن است.
احکام اعتکاف
اعتکاف، تنها در مساجد خاص، صحیح است؛ بنابرین اگر کسی در خانه خود یا در حسینیه یا حرم معتکف شود صحیح نیست. مساجدی که اعتکاف در آن صحیح است، عبارتند از: مسجد الحرام، مسجد النبی، مسجد جامع کوفه، مسجد بصره و به قصد رجا میتوان در مسجد جامع هر شهر معتکف شد.
مدت اعتکاف حداقل سه روز است و کمتر از آن صحیح نیست؛ ولی بیشتر از آن حدی ندارد، البته اگر پنج روز معتکف شود، روز ششم را نیز واجب است بماند؛ بلکه بنابر احتیاط واجب، هرگاه دو روز اضافه کرد روز سوم هم باید بماند؛ پس اگر هشت روز معتکف شد روز نهم هم واجب است.
انسان در یام اعتکاف باید روزه بگیرد؛ بنابرین کسی که نمیتواند روزه بگیرد مانند مسافر، مریض و زن حیض یا نفساء و کسی که عمدا روزه نگیرد، اعتکافش صحیح نیست.
بر معتکف چند چیز حرام است:
1. استفاده از عطریات و گیاهان خوشبو بری کسی که از آن لذت میبرد حرام است؛ پس برای کسی که حس بوییی ندارد اشکال ندارد.
2. جدال در امور دینی و دنیوی بری غلبه بر دیگری و اظهار فضل و برتری بر او.
3. هرگونه استفاده شهوانی از جنس مخالف نظیر لمس، بوسه و آمیزش حرام است.اما نگاه با شهوت به همسر در حال اعتکاف مانعی ندارد.
4. استمنا؛ گرچه با نگاه به همسرش زمینه جنابت خود را فراهم کند.
مدت اعتکاف
1- مدت اعتکاف حداقل سه روز است و در کمتر از آن صحیح نیست ولى در زیادتر از سه روز حدى ندارد.
2- این سه روز از طلوع فجر روز اول تا مغرب روز سوم است بنابر این اگر بعد از طلوع فجر حتی با چند دقیقه تاخیر به مسجد برسد آن روز جزو اعتکاف به حساب نمىآید و چنانچه قبل از مغرب روز سوم اعتکاف را قطع کند، افزون بر آنکه کار حرامى کرده اعتکاف نیز باطل است.
3- سه روز اعتکاف با شبهاى آن است که حداقل سه روز و دو شب است بنابر این نمىتواند شبها را از مسجد خارج شود یا نذر کند که سه روز بدون شبها در مسجد معتکف شود.
اعتکاف، تنها در مساجد خاص، صحیح است
نیت اعتکاف
1- اعتکاف همانند سایر عبادات باید با نیت و قصد قربت باشد و هرگونه ریا و خودنمایى و قصد غیر الهى آن را باطل مىکند.
2- در نیت اعتکاف قصد وجه شرط نیست یعنى لازم نیست قصد کند که اعتکاف واجب است یا مستحب.
3- از آغاز تا پایان اعتکاف باید با نیت و قصد قربتباشد بنابر این اگر به همین قصد اعتکاف را شروع کند صحیح است همچنین اگر به قصد اینکه فردا معتکف شود به مسجد برود و از اول وقت (طلوع فجر) در آنجا باشد صحیح است.
روزه اعتکاف
1- انسان در ایام اعتکاف باید روزه بگیرد، بنابر این کسى که نمىتواند روزه بگیرد مانند: مسافر، مریض و … و کسى که عمدا روزه نگیرد، اعتکافش صحیح نیست.
2- لازم نیست که روزه، مخصوص به اعتکاف باشد بلکه هر روزهاى باشد صحیح است مثلا در ایام اعتکاف روزه قضا یا نذرى بجا آورد.
3- انسان مى تواند نذر کند در سفر روزه بگیرد و به نظر برخى مراجع معظم تقلید حتى هنگام سفر هم مىتواند نذر کند که روزه بگیرد و در این صورت اعتکافش صحیح است.
مکان اعتکاف
1- اعتکاف تنها در مسجد صحیح است بنابر این اگر کسى در خانه خود یا در حسینیه یا در حرم معتکف شود صحیح نیست و از مساجد نیز تنها در این مساجد،اعتکاف صحیح است.
مسجد الحرام
مسجد النبى صلى الله علیه و آله
مسجد جامع کوفه
مسجد بصره
و به قصد رجاء ( یعنى به نیت مطلوب بودن و به امید پاداش و ثواب) مىتوان در مسجد جامع هر شهر معتکف شد.
2- اگر جاى شخص دیگرى را غصب کند یا عمدا بر فرش غصبى بنشیند هر چند گناه کرده است ولى اعتکافش باطل نیست.
گردآوری:بخش مذهبی
منبع:
tebyan.net
hawzah.net
