حکم خمس خانه ای که به ارث رسیده است

سوالات شرعی خمس

به طور کلی اموال و سرمایه هایی که به آنها خمس تعلق می گیرد، اگر یکبار خمس آنها پرداخت شود، دیگر متعلق خمس نمی شوند حتی اگر سالیان دراز آن سرمایه بماند. اما اگر مال از چیزهایی باشد که رشد و نمو داشته باشد و یا قیمت آن اضافه شود، اصل آن دیگر خمس ندارد، اما نسبت به مازاد و قیمت اضافه شده باید خمس پرداخت شود.

سوال: آیا به آپارتمانی که به ارث رسیده است خمس تعلق می گیرد؟
شرح پرسش: خانه ای از پدر بزرگ به پدرم رسید. پس از مدتی بازسازی و دو طبقه در آن ساخته شد. در زمان حیات پدر با افزایش بنا توسط فرزاندان ایشان به چهار واحد تبدیل شد با توجه به این که خمس زمین حسب اعلام پدر پرداخت شده بود و ارث محسوب می شود، آیا به هر یک از این واحد ها در صورتی که مالکین فعلی آنها دارای آپارتمان دیگری باشند خمس تعلق می گیرد؟

توجه شما را به استفتائات زیر جلب می کنیم:

دفتر حضرت آیه الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی):
اگر واحدهاى ساخته شده را براى استفاده مسکونى خود ساخته باشند و ساکن در آن شوند خمس ندارد و اما اگر براى مثلاً اجاره دادن ساخته‌ اند اگر با پولى که متعلق خمس بوده ساخته شده، لازم است خمس مبلغى که در ساخت بکار رفته است داده شود و اگر براى فروختن و تجارت با فروش آن ساخته شده، لازم است سر سال خمسى ارزش واحدها داده شود.

دفتر حضرت آیه الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):
بله در صورتی که مازاد بر نیازشان باشد و یا به قصد تجارت آن را ساخته باشند خمس دارد.

دفتر حضرت آیه الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
آری، به افزایش قیمت آنها خمس تعلق می گیرد.

سئوال: اگر کسی تا حال خمس نداده است ولی الآن می ‌خواهد برای خود سال خمسی قرار دهد و حق الهی را به جا آورد چه باید بکند؟
جواب: باید یک زمان را به عنوان ابتداء سال خمسی خود قرار دهد و نسبت به درآمدهای گذشته با مرجع تقلید خود یا وکیل شرعی ایشان مصالحه نماید. (توضیح المسائل دوازده مرجع، ج2 ، م1797).

سوال: آیا به ترقی قیمت زمین خمس تعلق می گیرد؟
شرح پرسش: اگر با پولی که خمس آن داده شده است زمینی بخریم و چند سال بعد آن را به چندین برابر قیمت خرید بفروشیم به این درآمد خمس تعلق میگیرد؟ اگر به پول اولیه خمس تعلق گرفته باشد ولی پرداخت نشده باشد در این حالت چه؟

به طور کلی اموال و سرمایه هایی که به آنها خمس تعلق می گیرد، اگر یکبار خمس آنها پرداخت شود، دیگر متعلق خمس نمی شوند حتی اگر سالیان دراز آن سرمایه بماند. اما اگر مال از چیزهایی باشد که رشد و نمو داشته باشد و یا قیمت آن اضافه شود، اصل آن دیگر خمس ندارد، اما نسبت به مازاد و قیمت اضافه شده باید خمس پرداخت شود. (1)

چیزی که خمس آن داده شده؛ بر آن خمس تعلق نمی گیرد، مگر بر ترقّی قیمت. بله اگر آن جنس جزء موونه بوده است، بر آن و بر ترقّی آن خمسی تعلق نمی گیرد. (2)

یا اگر چیزی که مخمس بوده به ارث رسیده باشد به ارث و ترقی قیمت آن حتی پس از فروش خمس تعلق نمی گیرد. (3)

باید توجه داشته باشید که: تأخیر پرداخت خمس از سال خمسى به سال دیگر جایز نیست، هر چند هر وقت آن را بپردازد اداى بدهى حاصل مى‏ شود. مکلف پس از رسیدن سال خمسى تا خمس مالش را نداده، نمى ‏تواند در آن تصرف کند، و اگر در آن قبل از پرداخت خمس تصرف کند، مقدار خمس آن را ضامن است، و چنانچه با عین مال غیر مخمّس کالا یا زمین و یا مانند آنها بخرد، معامله در مقدار خمس فضولى و موقوف بر اجازه ولىّ امر خمس است، که پس از اجازه ولىّ امر باید خمس آن کالا یا زمین را به قیمت فعلى حساب نماید و آن را بپردازد. (4)

نتیجه این که:
اگر زمین با عین مال غیر مخمّس خریده شده باشد، معامله به مقدار خمس، فضولى است و متوقف بر اجازه ولىّ امر خمس است و تا آن را اجازه و تنفیذ نکند، نمی تواند در آن تصرفی نماید مثلا نماز خواندن در آن جایز نیست. (5)

لازم به ذکر است که از دفاتر مراجع تقلید جواب های زیر دریافت شد و برای آگاهی شما به حضورتان تقدیم می گردد:

حضرت آیه الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی):
ج1) اگر خریدارى به جهت ارتقاى قیمت و سوددهى بوده، باید خمس سود آن را بدهید.
ج2) باید کل مال تخمیس شود.

حضرت آیه الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی):
در صورت اوّل به اضافه بر قیمت اصلی و در صورت دوّم به تمام مبلغ خمس تعلق می گیرد.

سئوال: به اشیائی که داخل در ویترین خانه جای دارد خمس تعلق می‌گیرد؟
 جواب: اگر در حد شأن و نیاز باشد و از درآمد بین سال باشد خمس تعلق نمی‌گیرد. (جامع المسائل آیه الله فاضل لنکرانی، س725)

سوال: اگر کسی خانه اش را بفروشد و خانه ای دیگر بخرد یا بسازد، آیا پول خانه فروخته شده خمس دارد اگر چه بر آن پول سال نگذرد؟

امام خمینی(ره):
اگر خانه فروخته شده از ارباح مکاسب و حقوق درآمد بدون دادن خمس (اگر چه بر آن پول سال نگذرد) تهیه شده، پول فروش آن فوراً خمس دارد.

آیه الله خامنه ای(دام ظلّه):
پول فروش خانه مسکونی اگر در همان سال خمسی صرف خرید خانه مسکونی یا سایر مایحتاج زندگی شود خمس ندارد، و همچنین اگر با پرداخت خمس پول، باقیمانده کافی برای خرید خانه مورد احتیاج نباشد و نتواند کمبود را از راه های دیگر تأمین نماید لازم نیست خمس آن را بپردازد.

آیه الله سیستانی(دام ظلّه):
به قیمت خرید منزل سابق خمس تعلّق نمی گیرد، بلی اگر گران تر فروخت آن زیادی، از ارباح سال فروش است که اگر تا آخر سال صرف در موونه نشد خمس آن زیادی را، یا هر چه از او مائده باید بدهد.

آیه الله صافی گلپایگانی(دام ظلّه):
اگر پولی را که از فروش خانه قبلی بدست آمده در همان سال فروش، صرف خرید خانه مسکونی جدید شود خمس ندارد.

آیه الله مکارم شیرازی(دام ظلّه):
خانه ای که جزء موونه انسان قرار گرفته اگر بعداً آن را بفروشند به قیمت آن خمس تعلّق نمی گیرد مخصوصاً اگر بخواهند آن را تبدیل به مثل کنند.

آیه الله نوری همدانی(دام ظلّه):
خمس ندارد.

===========================
پی نوشتها:
[1]. نک: توضیح المسائل مراجع، ج 2، ص 101، س 1026؛ توضیح المسائل، آیت الله مکارم ، مسئله ی، 1502.
[2] توضیح المسائل مراجع، ج 2، مسئله 1770 و 1771.
[3] امام خمینی، استفتائات، ج 1 ص 373و آیت اللّه تبریزی، استفتائات جدید، سوال 809.
[4] أجوبه الاستفتاءات (بالفارسیه)، ص: 209، س 976.
[5] نک: أجوبه الاستفتاءات (بالفارسیه)، ص: 198، س 937.

منبع:tebyan.net