از کودکِ کتک خور تا جوانِ کتک خور

ماهنامه مطب – دکتر اردلان آزاد: از زمانی که انسان پا روی کره خاکی گذاشته، برای تربیت فرزندان خود از روش های مختلف تربیتی استفاده کرده است و بخش اعظم تربیت کودکان را تنبیه بدنی دربر می گیرد که نتیجه این تنبیه ها معمولا منفی بود. امروز هم، تنبیه بدنی در نگاه بسیاری از پدران و مادران مثبت است اما چرا امروزه بسیاری از جامعه شناسان و روانشناسان تنبیه بدنی را رد می کنند و برای جسم و روح کودک آزاردهنده می دانند؟

تعریف تنبیه بدنی

داستان اولیور تویست را به یاد بیاورید. مرد سنگین وزنی که این کودک ضعیف و گرسنه را تا سر حد مرگ با شلاق کتک می زد. تنبیه بدنی، مجازات هایی را در بر می گیرد که در آنها از نیروی فیزیکی استفاده می شود و معمولا درجه ای از درد و ناراحتی ایجاد می کند. تنبیه بدنی کودکان شامل مدل های متنوعی از قبیل کتک زدن با کمربند، سیلی زدن، لگد زدن و داغ کردن می شود.

اگرچه کبودی قسمت های مختلف بدن کودکان به دنبال پرتاب کردن آنها روی زمین و شکستگی دست یا پا، فقط جسمی چنین تنبیه هایی است اما عواقب روانی آن به مراتب بدتر است. تحقیقات نشان می دهد تنبیه بدنی کودکان موجب می شود آنها در بزرگسالی گرفتار رفتارهای پرخاشگرانه شوند و افراد دیگر را اذیت کنند و این چرخه معیوب همچنان به زندگی خود ادامه می دهد.

چرا با تنبیه بدنی، مخالفت می کنند؟

متخصصان مختلف مخالفت خود را با تنبیه بدنی کودکان، چه در خانه و چه در مدرسه، اعلام کرده اند. آنها معتقدند تنبیه بدنی تنها سبب تغییر موقتی رفتار بد در کودک می شود و در واقع، در اکثر موارد برعکس عمل می کند. روانشناسان معتقدند اگر پدر یا مادری برای تنبیه کودک خود به سراغ تنبیه بدنی می رود، باید بلافاصله از کار خود پشیمان شده و از کودک عذرخواهی کند تا عواقب روانی این تنبیه بر روی روح و روان کودک به حداقل ممکن برسد. باید برای کودک توضیح داده شود که این کار اشتباه بوده و تکرار نخواهد شد.

چرا مردم از تنبیه بدنی استفاده می کنند؟

در ظاهر این طور به نظر می رسد که تنبیه بدنی به علت درد جسمی که ایجاد می کند، موجب تغییر رفتارهای بد کودک می شود و در نتیجه او منظم تر تربیت می شود و کمتر اشتباه می کند. کودک برای اینکه دوباره درد جسمی را تحمل نکند، سعی می کند دوباره مرتکب رفتارهای اشتباه و مخالف نظر والدینش نشود. در حالی که روانشناسان معتقدند تنبیه بدنی فقط در کوتاه مدت رفتار کودک را اصلاح می کند و در دراز مدت، سلامت جسمی و روانی او را در معرض خطر قرار می دهد.

جایگزین هایی برای تنبیه بدنیبرای اینکه کودکان را تنبیه بدنی نکنیم، جایگزین های زیادی وجود دارد. برخی از کودکان با از دست دادن برخی از امتیازات و پاداش ها دست از رفتارهای زشت و نامناسب خود برمی دارند. باید از روش هایی استفاده کرد که هیچ آسیبی به جسم و جان کودک وارد نشود. برای نمونه اگر کودکی عروسکش را از روی عصبانیت خراب کرد، تا مدتی به او اجازه ندهید با آن عروسک بازی کند تا متوجه شود که کارش اشتباه بوده است.

البته امروزه بسیاری از روانشناسان معتقدند استفاده از روش پاداش و مجازات، روش مناسبی برای تربیت کودک نیست. بهتر است درباره رفتارهای اشتباه کودک مستقیم با خودش صحبت کرد و با ارائه دلایل منطقی به کودک فهماند که کارش اشتباه بوده است. با تعیین قوانین و توضیح دادن آنها برای کودکان، با رفتارهای بد مبارزه کنید. باید بسیار صبور باشید تا کودک به این قوانین عادت کند.

آینده کودک را تباه نکنید

تنبیه بدنی، مدل آموزشی پرخاشگری است. کودکان از این مدل تقلید کرده و در آینده آن را تکرار می کنند. به قول معروف، پرخاشگری، پرخاشگری می آورد.

تنبیه بدنی ممکن است به طور موقت رفتار بد کودک را متوقف کند اما در عمل باعث می شود تا کودک پرخاشگری و خشونت را درونی کند. او یاد می گیرد آسیب زدن به دیگران کار درستی است. فراموش نکنید با سیلی زدن به کودک آموزش اخلاقی نمی دهید، با لگد زدن به او ادب نمی آموزید و با تنبیه بدنی مانع خشمگین شدن او نسبت به دیگران نمی شوید.

بزرگسالی که کودکان را اذیت می کند و به آنها آسیب می زند، فرد منفی و مخربی است. اگر این آزار و تنبیه با انتقاد کلامی هم همراه باشد، کودک ممکن است از او بترسد. کودک اعتمادش را به آن فرد بزرگسال از دست می دهد. حالا این فرد ممکن است پدر یا مادر کودک باشد و یا معلم مدرسه اش.

پس از تنبیه بدنی، کودک با مغلطه ای از آشفتگی عاطفی و خشم رها می شود. او ممکن است در خیال خود به انتقام فکر کند و اگر چنین تنبیهی ادامه پیدا کند، نفرت در قلب کودک جا خوش می کند و در آینده او نفرت خود را از آدم ها به شکل بزهکاری نشان می دهد. با تنبیه بدنی کودک یاد می گیرد که در حضور پدر و مادرش درست رفتار کند. او می پذیرد وقتی آنها نیستند، می تواند هر کاری دوست داشت انجام دهد.

تنبیه بدنی می تواند مدل رفتاری کودک را تغییر دهد. ممکن است دیگر جیغ نکشد یا کسی را کتک نزند اما سراغ فحش دادن می رود. سراغ خراب کردن وسیله ها می رود. استفاده مداوم از تنبیه بدنی ممکن است کودک را دچار افسردگی کند. خجالت را در او نهادینه کند و سبب شود در آینده به دیگران اعتماد نکند و از آنها بترسد.

تنبیه بدنی کودک را دروغگو بازمی آورد. او یاد می گیرد دروغ بگوید تا از تنبیه بدنی رها شود. او یاد می گیرد مسئولیت اشتباه های خودش را نپذیرید و تا جایی که می تواند آنها را از دوش خود باز کند. تنبیه بدنی می تواند موجب شود که تا کودک نظری منفی به خودش داشته باشد. همیشه خود را مقصر بداند و به خود بگوید چون آدم بدی هستم، تنبیه می شوم. با این روش، عزت نفس کودک را از او نگیرید که در آینده مشکلات عدیده ای را برایش ایجاد می کنید.

اگر کودک را تنبیه کردید، تعجب نکنید که او به بچه های کوچکتر از خود آسیب برساند. اگر روزی حیوانی را کشت، بدانید عواقب رفتاری است که شما به او تحمیل کرده اید. کودک می بینید، تقلید می کند، یاد می گیرد و انجام می دهد. تنبیه بدنی کودک را گرفتار شرم می کند. وقتی کودک از ترس تنبیه بدنی، از بیان احساساتش می ترسد، گرفتار شرم می شود.

از اینکه فکرش اشتباه است، خواسته اش نامناسب است و خودش گناهکار است. ممکن است سال ها با این احساس زندگی کند و فقط رنج بکشد. چنین شرمی آینده کودک را ساقط کرده و روان او را بیمار می کند. اگر کودک را تهدید کنید که به خاطر رفتار بدش تنبیه سختی خواهد داشت و آن را انجام ندهید، او یا شما را دروغگو می بیند یا تا همیشه از شما می ترسد.