نقد و بررسی فیلم جامه دران

خلاصه داستان :

شیرین ( مهتاب کرامتی ) پس از سالها به ایران بر می گردد تا در مراسم ختم پدرش که از دنیا رفته شرکت نماید. اما وی در این مراسم متوجه می شود که رازهایی درباره پدرش از او مخفی مانده که ریشه در گذشته دارد و…

کارگردان :                                                                                                                          

حمیدرضا قطبی : متولد سال 1340 در تهران و فارغ التحصیل رشته تئاتر از دانشگاه هنرهای زیبا می باشد. آغاز فعالیت سینمایی قطبی با بازی ذر فیلم « صعود » در سال 1366 شروع شد و پس از آن با وقفه ای 20 ساله ، در سال 1386 با دستیار کارگردانی فیلم « باد در علفزار می پیچد » بار دیگر به سینما بازگشت. « جامه دران » اولین تجربه کارگردانی حمیدرضا قطبی به شمار می رود.

درباره فیلم « جامه دران » :

« جامه دران » اقتباسی است از کتاب خانم ناهید طباطبایی به همین نام که فیلمنامه آن نیز توسط شخص ایشان و حمیدرضا قطبی به رشته نگارش درآمده است. فیلمنامه ای که قرار است رنج چند نسل از زنان که به واسطه یک موضوع واحد به یکدیگر ارتباط پیدا می کنند را به تصویر بکشد.

ویژگی مثبتی که « جامعه دران » در اختیار دارد، قصه گو بودنش است. اثری که برای مخاطب قصه تعریف می کند و از به حاشیه رفتن فیلمنامه با پایان های باز و مسائلی از این دست که رفته رفته در سینمای ایران در حال فراگیر شدن است جلوگیری می کند. اما آیا این ویژگی به تنهایی برای اینکه « جامعه دران » اثری مناسبی برای تماشا باشد کافی است؟

فیلمنامه ناهید طباطبایی و حمید قطبی روایتگر داستان سه زن در مقاطع مختلف است. اما ضعف فیلم زمانی آشکار می شود که فیلمنامه دیدگاه محدودی درباره سوژه اش پیدا می کند و نمی تواند آنها را به خوبی پرورش دهد. در واقع آنچه که فیلمنامه از زندگی این سه زن در اختیار مخاطب قرار می دهد، جز تکرار مکررات سینمای دهه ی شصت ایران و تا حدودی اوایل دهه ی هفتاد، نیست.

فیلم در سه اپیزود روایت می شود. سه اپیزودی که هرکدام از آنها کیفیت نازلی دارند. اپیزودهایی پر ایراد از دکوپاژ و میزانسن گرفته تا بازیهای تصنعی بازیگران و دیالوگ های عجیب که از جنس سینما نیستند و بیشتر شبیه به یک دلنوشته زنانه هستند که در موقعیت های قابل پیش بینی تنیده شده اند.

در اپیزود اول این مهتاب کرامتی و شخصیت شیرین است که مخاطب را ناامید می کند. شیرین از خارج از کشور به ایران بازگشته و پس از اینکه در مراسم ختم پدرش متوجه می شود واقعیت هایی از او پنهان مانده، فیلم را دچار سکته می کند چراکه در ادامه قادر نیست گره ایی که ایجاد کرده را محکم ببند. تعلیق هایی که در اپیزود اول شکل میگیرد خسته کننده، با دیالوگ های ضعیف و بازی بد مهتاب کرامتی همراه می باشد. این موضوع زمانی که متوجه می شویم گره گشایی ها خیلی زود انجام می شود و در باقی داستان قرار است مسائل گره گشایی شده را از دیدگاه شخصیت های مختلف ببینیم، به رتبه آزاردهنده تنزل پیدا می کند.

در اپیزود های بعدی فیلم رویه ای کلیشه ای تر به خود می گیرد. داستان زنی از طبقه متوسط و زنی رعیت زاده که نحوه به تصویر کشیدن این افراد به تنهایی یکی از پر ایرادترین بخش های فیلم به شمار می رود. مه لقا با بازی بی روح و سرد پگاه آهنگرانی، شخصیتی نسبتا روشنفکر است که بیشتر خود را قربانی وضعیت می داند. تمام آنچه که فیلم به عنوان پرداخت شخصیت از مه لقا در اختیار تماشاگر قرار می دهد همین تعریف تک خطی از اوست و سپس هرآنچه که میبینیم، سبک و سیاق لباس پوشیدن و به زبان آوردن کلمات مختص به طبقه اجتماعی مختص به وی و مسائل کلیشه ای در تعریف طبقه متوسط است. در واقع سازندگان بیشتر از اینکه به پرورش شخصیت در دل داستان مبادرت بورزند و اجازه دهند تا مخاطب به درون ذهن مه لقا رفته و راهی برای اهمیت دادن به او پیدا کند، به ارائه یک شکل و شمایل کلی از زنی از طبقه متوسط اقدام کرده اند که از درون خالی است و هیچ ویژگی جذابی هم ندارد که مخاطب را ترغیب به دنبال کردن داستانش کند.

اپیزود دیگر، اپیزود مربوط به شخصیت گوهر است که باران کوثری نقش وی را بازی می کند. زنی رعیت زاده که اینبار نیز کارگردان مطابق تعریف کلاسیک از تعریف رعیت زاده در فرهنگ ایرانی، زنی بار رنج های بی انتها و صدایی بلند را به تصویر می کشد که داد و فریاد و ضجه هایش خاموش نمی شود و مواقعی هم که آرام هست، حرف مهمی برای گفتن ندارد! این اپیزود که مخاطبین ایرانی نمونه جذاب تر آن را سالها پیش در سریال « پس از باران » شاهد بوده، فاقد جذابیت و طرح داستانی بدیع است. این اپیزود داستانک های مشخصی هم برای تعریف ندارد و آنچه که در نهایت از این اپیزود باقی می ماند ، فریاد های بی انتهای بازیگران است که نه در خدمت داستان است و نه کمکی به بهبود روند فیلم می کند.

« جامه دران » ویژگی های یک اثر مدرن در قاب سینما را ندارد. آثاری نظیر « جامه دران » سالهاست که رخ از سینمای ایران بسته اند و تبدیل به مدیوم مناسبی برای تلویزیون شده اند. فیلم جدید حمید قطبی قصه گوست اما قصه ای که شنیدنش بر داشته های مخاطبش اضافه نمی کند. مخاطب هنگام تماشای فیلم باید با رنج های بی انتهای زنانی مواجه شود که همیشه در حال فریاد هستند و سازندگان هم ضعف اثرشان را در زیر همین داد و فریادها مخفی کرده اند. فیلم که تمام می شود نمی دانیم باید به حال زنان فیلم افسوس خورد؟ آنها را درک کرد؟ برای حل مشکلشان راه حل پیدا کرد؟ یا از سرنوشت آنها درس گرفت؟ شاید بهترین گزینه این باشد که پس از تماشای فیلم شخصیت های داستان را در همان قابی که قرار داشته اند جا بگذاریم و به زندگی طبیعی بازگردیم چراکه تماشای داستان این سه زن نمی تواند بر اندوخته های مخاطبش بیفزاید و در بخش تکنیک های سینمایی نیز ، اثر فرسوده و منسوخ به شمار می رود.

منتقد : میثم کریمی                                                      

سایت ” مووی مگ “

نام فیلم : جامه دران  

کارگردان : حمیدرضا قطبی

فیلمنامه : ناهید طباطبایی و حمیدرضا قطبی

تهیه کننده : سید جمال ساداتیان

مدیر فیلمبرداری: علی‌محمد قاسمی

بازیگران : مهتاب کرامتی،باران کوثری،‌ مصطفی زمانی،‌ پگاه آهنگرانی، افسر اسدی و…