پریا، تابوشکن یا محافظه کار؟

روزنامه هفت صبح – احمد رنجبر: سریال «پریا» که پخش آن از هفته گذشته شروع شده از دو جنبه حائز اهمیت است؛ اولا قلاب آن خیلی زود گیر کرده و توانسته بیننده ها را با یک داستان پر کشش خانوادگی همراه کند. در ثانی محور اصلی سریال پرداختن به یک مسئله «مهم» به نام ایدز است. البته نویسنده در چهار قسمت ابتدایی کدی روشن به بیننده نداده و خیلی ها گمان می کنند با یک داستان صرفا خانوادگی روبرو هستند. این هنر سعید فرهادی است که سراغ چالش روابط رفته و پای عشق نامتعارف دختر و پسرخاله ای را پیش کشیده و قصد دارد در ادامه مسئله ایدز را مطرح کند.

این نخستین بار نیست که ایدز در تلویزیون سوژه فیلم و سریالی می شود؛ سوال مهم این است که آیا «پریا» هم دلیل اصلی این بیماری را به سرنگ های آلوده ربط می دهد یا پای عامل اصلی یعنی تماس کنترل نشده جنسی را به درام باز می کند؟

با چه سریالی مواجه هستیم؟

چهار قسمت از «پریا» پخش شده و تا الان متوجه شده ایم که محور اصلی سریال دو خانواده هستند. چالش مهم قسمت های ابتدایی شائبه اعتیاد کیوان (امیرحسین آرمان) است که بعد از حضور در یک مهمانی جای سرنگ روی دستش باقی می ماند. بعد از برائت کیوان و این که ناخواسته توسط شخص دیگری (عمار تفتی) مورد تزریق واقع شده، ماجرای عشقش به پریا (اردلان مستوفی) خط اصلی سریال می شود. دخترخاله اش زنی است مطلقه که سال ها در خارج از کشور بوده و حالا حضانت بچه هایش را می خواهد. حتی در تیزرهای سریالی مفهوم این عشق نامتعارف جانمایی شده و ذهن کمتر بیننده ای به سمت ایدز پرتاب می شود.

پای ایدز در میان است

از اخباری که در طول تولید سریال به بیرون درز کرد معلوم می شود «پیا» داستانی است درباره ایدز، در ادامه هم مطلقه بودن پریا مانع اصلی ازدواج او و کیوان مطرح نیست بلکه پای ایدز در میان است. چه کسی ایدز دارد؛ کیوان یا پریا؟ عامل این بیماری چیست؛ سرنگ آلوده یا تماس جنسی؟

عامل ایدز سرنگ است؟

به گواه آمارهای وزارت بهداشت، ایدز همچنان یکی از بحران هایی است که افراد جامعه با آن دست و پنجه نرم می کنند. پس باید با ساخت فیلم و سریال هم هشدار داد و هم اطلاعات درست به مردم رساند. کمپین «هنر + ایدز» و همین سریال «پریا» در این راستا تعریف می شوند. تا اینجا «پریا» با قرار دادن یک نشانه در قسمت های ابتدایی، عامل ایدز را به سرنگ آلوده (که به کیوان تزریق شد) می داند. اگر سعید فرهادی روی سرنگ زوم کند و تا آخر درامش را بر همین اساس پی ببرد به همان مسیری رفته که قبلا طی شده. این در حالی است که وزارت بهداشت سهم سرنگ در انتقال ایدز را ناچیز می داند.

عامل ایدز تماس جنسی است؟

حتما سازندگان «پریا» از آمارهای وزارت بهداشت به خوبی مطلع هستند و می دانند انتقال تزریقی ایدز تا حدود زیادی کنترل شده است. شاهد مدعا آن که هفته پیش (چهارشنبه 23 تیر) علی اکبر سیاری معاون بهداشت وزارت بهداشت آمار جالبی در این باره بیان کرده: «اولین مورد ابتلا به ایدز در سال 1365 و مربوط به دختر خانمی بود که از طریق فاکتور هشت به این ویروس مبتلا شد. موج اول ایدز در کشورمان مربوط به معتادان تزریقی بود. در سال های گذشته میزان انتقال ایدز از تماس جنسی از 15 به 30 درصد رسیده است. در موج دوم ایدز بیشترین مسئله رفتارهای مربوط به خود مردم است زیرا با توجه به اینکه مشکل فرهنگی برای انتقال برخی مطالب و موضوعات وجود دارد و نمی توانیم همه مسائل را با مردم در میان بگذاریم، لازم است رفتارهای مردم در این خصوص اصلاح شود.»

در این شرایط آیا در سریال «پریا» باز هم عامل ایدز تزریق است یا روابط کنترل نشده جنسی؟ آیا تلویزیون هم نمی تواند «برخی مطالب و موضوعات» را درباره ایدز به مردم بگوید؟! سرنگی که به کیوان تزریق می شود توسط فردی است که زندگی سالمی ندارد؛ شاید فرهادی دلیل ایدزی بودن آن فرد را مسئله جنسی دانسته و با این تمهید عامل اصلی را در درام حفظ کرده. شاید هم مشکل را پریا می داند که در خارج از کشور بوده. اگر سریال چنین جسارتی داشته باشد که گل طلایی را زده و قصه ای تکان دهنده و بدون تعارف های مرسوم پیش بیننده اش قرار داده. در غیر این صورت «پریا» فقط یک داستان پر شاخ و برگ جذاب دارد؛ همین.

«روبان قرمز» برای چیست؟

شبکه سه بعد از پایان سریال «پریا» بلافاصله برنامه ای پخش می کند با نام «روبان قرمز» که در آن کارشناسان از ایدز می گویند. وجود این برنامه در صورتی موجه است که در راستای حرف سریال باشد؛ وقتی سریال می گوید عامل ایدز تزریقی است که نیاز به برنامه های دیگر نیست. «روبان قرمز» باید مکملی باشد بر حرف بی پرده سریال درباره یک بیماری. وانگهی «پریا» سریال جذابی است و از طریق آن می توان حرف های مگو را زد و نتیجه گرفت والا برنامه های مشابه «روبان قرمز» که بردزیادی ندارند تا بتوان به اثرگذاری شان امید داشت.

سریال های ایدزی

مبنای قضاوت درباره «پریا» سوژه کلی آن است و فقط می توان امیدوار بود تلویزیون اجازه عرض اندام به سازندگان داده باشد تا ایدز آن طور که باید مورد تحلیل قرار گیرد. پیش از این در تلویزیون شاهد فیلم و سریال هایی با موضوع ایدز بوده ایم اما در سیستم محافظه کارانه تلویزیون به بار ننشسته یا به درستی دیده نشده اند. مثلا «داستان یک شهر» اصغر فرهادی عامل ایدز را روابط جنسی مرد (فرهاد اصلانی) می دانست و برای اولین بار غیر کلیشه ای از این بیماری نشان داد. این اپیزود از سریال اما در بازپخش روی آنتن نرفت در حالی که همچنان گزنده ترین سریالی است که درباره ایدز ساخته شده.

احمد امینی در مینی سریال «بیگانه ای در میان ما» هم عامل ایدز را مسئله جنسی دانست اما سریال به بدترین شکل پخش شد و بازپخش هم نداشته است. بقیه سریال ها نگاه محافظه کارانه ای به ایدز داشته اند؛ مثلا «آخرین ستاره شب» و «نیستان» تا حد امکان به سوژه نزدیک نشدند و تلویحا پای سرنگ را میان کشیدند. «خط قرمز» دچار جرح و تعدیل شد و در نهایت دلیل ایدز فرو رفتن میخ آلوده به خون عنوان شد! در حالی که این سریال به دلیل جوان پسند بودن می توانست با تمهیدی بهتر تاثیرگذار تر شود نه این که اسباب مضحکه را فراهم آورد. محمدرضا آهنج در تله فیلم «روزهای به هم ریخته» به ایدز پرداخت؛ این بار پلیس (امین زندگانی) گرفتار ایدز شده بود. در این فیلم هم عامل ایدز، سرنگ بود.