همه فیلم‌های ایرانی که تا کنون اسکاری شده اند

جام جم: ایران تا کنون ۲۴ فیلم را به عنوان نماینده سینمای ایران به آکادمی اسکار معرفی کرده است. در سال ۲۰۱۲ فیلم «جدایی نادر از سیمین» ساخته اصغر فرهادی موفق شد اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان را کسب کندو البته پیش از آن فیلم «بچه های آسمان » ساخته مجید مجیدی به فهرست پنج نامزد نهایی راه یافت.

«دایره مینا» پنجمین ساخته داریوش مهرجویی و اولین فیلم رنگی این کارگردان و دومین هکاری اش با غلامحسین ساعدی اولین فیلم ارسالی ایران به آکادمی اسکار بود. فیلمی که در ایران سه سال توقیف بود و رنگ پرده را ندید. این فیلم پیش از اسکار در جشنواره پاریس و برلین به نمایش درآمد و توانست جایزه هایی هم از این دو جشنواره کسب کند.

 
مستند «باد صبا» یا «باد عاشقان» ساخته آلبرت لاموریس تنها فیلم مستندی است که نماینده ایران در اسکار در سال 1358 بود. فیلمی که کارگردانش به واسطه آن جانش را از دست داد. هلکوپتر فیلمبرداری این کارگردان در سد کرج دچار حادثه شد و فیلم توسط پسر او به اتمام رسید. اگر «ایستاده در غبار» به اسکار فرستاده می شد دومین فیلم مستندی بود که نماینده ایران می شد.

پس از انقلاب به مدت 15 سال ایران نماینده ای در اسکار نداشت. تا سال 1373 که فیلم «زیر درختان زیتون» عباس کیارستمی نماینده ایران در اسکار شد. فیلمی که سومین فیلم از سه گانه کیارستمی بعد از «خانه دوست کجاست» و «زندگی و دیگر هیچ» بود. نشریه ایوژوارت فرانسه این فیلم را در فهرست ۱۰۰ فیلمی که باید دیده شود قرار داد.

«بادکنک سفید» نماینده سینمای ایران در سال ۱۳۷۴ به اسکار معرفی شد. فیلمی با فیلمنامه ای از عباس کیارستمی که بهار همان سال توانسته بود جایزه فیپرشی کن را از آن خود کند. بادکنک سفید یکی از فیلم های پر امید ایران در اسکار بود که البته نتوانست جایزه بهترین فیلم خارجی را در آن سال از آن خود کند.

 
در سال ۱۳۷۶ فیلم «گبه» ساخته محسن مخملباف نماینده سینمای ایران برای آکادمی اسکار بود. فیلمی که روایت داستانی عشقی از سوی دختر ایل قشقایی است و موسیقی آن را حسین علیزاده ساخته است. فیلمی که بیش از قصه آن نشان دهنده فرهنگ و تنوع قومیتی در ایران بود و گمان می رفت برای نمایندگان آکادمی اسکار جذاب باشد هر چند گبه هم شانسی برای نامزدهای نهایی اسکار نداشت و از رقابت آن سال کنار رفت.

نیمه های دهه هفتاد برای سینمای ایران بسیار خوش یمن بود. بهار سال 76 و در بحبوحه انتخابات ریاست جمهوری عباس کیارستمی توانست برای فیلم طعم گیلاس جایزه نخل طلای کن را ببرد، جایزه ای که هنوز برای ایران تکرار نشده است و سال بعد از آن هم فیلم «بچه های آسمان» ساخته مجید مجیدی به عنوان نماینده ایران در اسکار برای اولین بار به فهرست 5 فیلم نهایی اسکار راه پیدا کرد. هر چند این فیلم نوانست جایزه آن سال را ببرد و فیلم «زندگی زیبا» ساخته روبرتو بنینی از ایتالیا اسکار بهترین فیلم خارجی را کسب کرد. این اولین باری بود که فیلمی از ایران توانسته بود نظر منتقدان آکادمی را به خود جلب کند.

«رنگ خدا» در سال 1378 نماینده ایران در اسکار بود.دومین فیلم از مجید مجیدی در راه اسکار. فیلم رنگ خدا در آمریکا در حدود فقط سی سینما حدود دو میلیون دلار فروش داشت. فیلمی که مورد توجه منتقدان سینمای آمریکا هم قرار گرفت و بعد از موفقیت فیلم «بچه های آسمان» به نظر می رسید شانس بیشتری در اسکار داشته باشد اما این فیلم به 5 نامزد نهایی راه نیافت و در آن سال فیلم «ببر خیزان، اژدهای پنهان» آنگ لی مجسمه خوش رنگ اسکار را برد.

پس از موفقیت فیلم های کوتاه بهمن قبادی اولین فیلم بلند او یعنی «زمانی برای مستی اسب‌ها» در سال ۱۳۷۹ نماینده سینمای ایران برای معرفی به آکادمی اسکار بود. فیلمی که در ایران هم چندان مورد توجه قرار نگرفت و در اسکار هم موفق نبود. هر چند در آن سال فیلم شاهکار «سرزمین هیچکس» ساخته دنیس تانوویچ توانست اسکار را از آن خود کند.

 
فیلم «باران» ساخته دیگر مجید مجیدی سومین فیلمی از این کارگردان بود که به عنوان نماینده ایران در سال ۱۳۸۰ راهی اسکار می شد. فیلمی که به گونه ای سومین فیلم از سه گانه این کارگردان بود. در آن سال هم فیلم آلمانی «هیچ کجا در آفریقا» اسکار را برد تا فیلم مجیدی در سومین حضور این کارگردان نتواند در جمع 5 نامزد نهایی اسکار باشد.

سال 1381 فیلم «من ترانه 15 سال دارم» ساخته رسول صدرعاملی نماینده ایران در اسکار شد. این اولین فیلم اجتماعی سینمای ایران بود که راهی این جشنواره می شد و از این حیث شاید اقدام جالب توجهی بود، اتفاقی که بالاخره منجر به کسب اسکار توسط همین گونه سینما شد. در آن سال «تهاجم بربرها» از کشور کانادا بهترین فیلم خارجی اسکار شد.

«نفس عمیق» ساخته پرویز شهبازی نماینده سینمای ایران برای معرفی به آکادمی اسکار در سال ۱۳۸۲ بود. فیلمی از نسل سوم سینمای ایران و البته با موضوعی برای همین نسل. «نفس عمیق» در آن سالها در سینمای ایران غوغایی به پا کرد و مورد استقبال جمعیت جوان و عاصی ایران قرار گرفت. آنقدر که نحوه حرف زدن بازیگران آن مدتها مد بود و تقلید می شد. اما در آن سال فیلم «دریای درون» شاهکار الخاندرو آمنابار از اسپانیا توانست به اسکار دست پیدا کند.

بهمن قبادی دومین حضورش را در اسکار در سال 1383 با فیلم «لاک پشت ها پرواز می کنند» تجربه کرد. فیلمی که بعد از دو حضور از سینمای اجتماعی دوباره بازگشتی به سینمای ضد قصه داشت. این فیلم هم در آن سال اقبالی پیدا نکرد تا فیلم «ساتسی» از آفریقای جنوبی برنده اسکار بهترین فیلم خارجی آن سال باشد.

 
«خیلی دور خیلی نزدیک» ساخته رضا میرکریمی پس از آن که در جشنواره فیلم فجر و جشن خانه سینما مورد استقبال قرار گرفت در سال 1384 نماینده ایران در اسکار شد. فیلمی که فارغ از قصه و محتوایش شامل لوکیشن های بی نظیری از طبیعت و جاذبه های گردشگری ایران بود. اما این ها هم نتوانست برای منتدقان اسکار چشمگیر باشد تا در آن سال فیلم فیلم شاهکار«زندگی دیگران» از آلمان بتواند بهترین فیلم خارجی اسکار باشد.

«کافه ترانزیت» ساخته کامپوزیا پرتوی در سال 1385 نماینده ایران در اسکار بود. فیلمی که موضوع آن در ایران هم با چالش ها و حاشیه هایی همراه بود و ارسال این فیلم هم انتقادهای فراوانی به همراه داشت. اما این فیلم بالاخره برای اسکار انتخاب شد و البته نتوانست به فهرست نهایی راه یابد. در آن سال فیلم «جاعلان» از اتریش بهترین فیلم شد.

فیلم «میم مثل مادر» آخرین ساخته زنده یاد رسول ملاقلی‌پور نماینده سینمای ایران برای معرفی به آکادمی اسکار در سال ۱۳۸۶ بود. فیلمی درام که معضلات جنگ تحمیلی را برای سالهای بعد هم نشان می داد. فیلمی که حسابی اشک تماشاگر را درآورد و در گیشه خوب فروخت. اما این فیلم در اسکار شانسی نداشت و فیلم «مهاجرت ها» از ژاپن برنده اسکار شد.

 
مجید مجیدی و البته اصغر فرهادی رکوردداران حضور در اسکار هستند. چرا که ایران در سال ۱۳۸۷ فیلم «آواز گنجشک‌ها» را به آکادمی اسکار معرفی کرد. البته این فیلم در جشنواره برلین حسابی خوش درخشید و یکی از جایزه های مهم بازیگری سینمای ایران را از برلین برای رضا ناجی به همراه داشت. اما در آن سال فیلم «چشمهایش» از سینمای آرژانتین توانست اسکار بهترین فیلم خارجی را از آن خود کند.

سال 1388 «درباره الی» ساخته اصغر فرهادی نماینده ایران در اسکار بود. اولین حضور اصغر فرهادی در اسکار با این فیلم امیدهای فراوانی را به همراه داشت چرا که درباره الی در جشنواره برلین خوش درخشیده بود و صاحب جایزه بهترین کارگردانی شده بود. نقدهای بسیار مثبتی هم در اکران خارجی این فیلم به چشم می خورد اما این فیلم هم نتوانست در فهرست نهایی باشد چرا که آن سال هم فیلم «در دنیای بهتر» سوزان بی یر از دانمارک با موضوعی ضد خشونت توانست اسکار را به خانه ببرد.

 
سال 1389 سال عجیبی برای نماینده ایران در اسکار بود. چرا که در حالی فیلم «بدرود بغداد» راهی اسکار شد که اصلا شرایط حضور را نداشت. نه فیلم اکران عمومی شده بود ( که جطو شروط اصلی حضور در اسکار است) و نه زبان فیلم به زبان کشور مبدا بود ( که این یکی هم از شروط اصلی است) بنابراین بدرود بغداد اصلا وارد رقابت نشد که بخواهد شانسی داشته باشد.

 
سال 1390 اما برای سینمای ایران نقطه عطفی بود. چرا که بالاخره پس از سال‌ها که ایران نمایندگانی به آکادمی اسکار معرفی می‌کرد فیلم «جدایی نادر از سیمین» ساخته اصغر فرهادی موفق شد اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان را کسب کند.

سال 1391 هم سال جالبی برای سینمای ایران بود. چرا که ابتدا فیلم «یه حبه قند» ساخته رضا میرکریمی برای رقابت در اسکار انتخاب شد اما سینمای ایران به واسطه ساخت فیلم موهن در آن سال اسکار را تحریم کرد و نماینده ای به این مراسم معرفی نکرد. در این سال «عشق» ساخته میشائیل هانکه از اتریش برنده بهترین فیلم خارجی زیان شد.

ایران در سال ۱۳۹۲ فیلم «گذشته» ساخته اصغر فرهادی را به عنوان نماینده سینمای ایران به آکادمی اسکار معرفی کرد. فیلمی که در فرانسه ساخته شد و محصولی مشترک از ایران و فرانسه بود. اما این فیلم نتوانست به فهرست نهایی هم راه یابد تا در این سال فیلم «زیبای بزرگ» سورنتینو در ایتالیا اسکار را به خانه ببرد.

فیلم «امروز» ساخته رضا میرکریمی هم در سال 1393 نماینده ایران در اسکار شد. فیلمی با درونمایه اجتماعی که در جشنواره فیلم فجر هم مورد توجه قرار گرفت هر چند نتوانست جایزه ای کسب کند. این سومین فیلم از این کارگردان بود که راهی اسکار می شد.

 
در سال ۱۳۹۴ فیلم «محمد رسول الله» ساخته مجید مجیدی به آکادمی اسکار معرفی شد. این فیلم از دور رقابت‌های جایزه اسکار در بخش فیلم‌های غیر انگلیسی‌زبان حذف شد. فیلم‌های مجیدی در سال‌های ۷۷ (بچه‌های آسمان)، ۷۸ (رنگ خدا)، ۸۰ (باران)، ۸۷ (آوای گنجشک‌ها) نیز به عنوان نماینده سینمای ایران به اسکار معرفی شده‌اند که تنها اولی به فهرست نامزدهای بهترین فیلم خارجی راه یافت.

نماینده سینمای ایران امسال نیز فیلم «فروشنده» ساخته اصغر فرهادی خواهد بود. فیلم فروشنده به کارگردانی اصغر فرهادی، در جشنواره کن تحسین شده و جایزه بهترین فیلمنامه و بازیگر اصلی مرد را به دست آورده است.