عصر یخبندان 5، یخ اش دیگر نگرفت!

 هفته نامه همشهری جوان – علی مسعودی نیا:

اطلاعات فوری

پنجمین تجربه ساخت دنباله برای انیمیشن عصر یخبندان با نام «عصر یخبندان: دوره برخورد» در ماه جولای 2016 روی پرده سینماهای جهان رفت. در این قسمت «اسکرت» – سنجاب ماجراجو و اندکی ابله – مثل همیشه در تلاش است تا بلوط هایش را جایی مدفون کند اما تصادفا باعث راه افتاده یک سفینه متعلق به موجودات فضایی می شود و همراه آن به فضا صعود و با ندانم کاری هایش چند سیارک را به سمت زمین گسیل می کند.

این در حالی است که فرزند مندی – ماموت مشهور – در تدارک ازدواج با جولین است. خرابکاری های اسکرت همه چیز را در منظومه شمسی به هم می ریزد و حیات روی زمین را هم مورد تهدید قرار می دهد. حالا جانوران سرزمین یخ ها باید به فکر نجات خود و سیاره شان باشند.

کارگردان قسمت اخیر مارک ترومیر است که در سال 2013 نیز قسمت دیگری از این مجموعه را کارگردانی کرده و از نخستین قسمت «عصر یخبندان» به عنوان انیماتور با پروژه همکاری داشته است. ری روماتو، جان لگوییزمو، دنیس لری و سایمون یگ کماکان صداپیشگان این انیمیشن هستند.

فیلم با برخورد سردی از سوی منتقدان مواجه شده است اما تماشاگران آن را پسندیده اند. هزینه این فیلم 105 میلیون دلار تخمین زده شده که تاکنون 403 میلیون دلار فروش داشته است و از این نظر پروژه سودآوری بوده است اما منتقدان آن را اثری کسل کننده، بی مزه و بی ربط به عصر یخبندان ارزیابی کرده اند و گفته اند عصر یخبندان دارد قسمت به قسمت بدتر می شود.

با این حال در برنامه کمپانی بلو اسکای درج شده که به زودی قسمت دیگری از این انیمیشن تولید خواهدشد اما بد نیست حقایقی را درباره «عصر یخبندان: دوره برخورد» بدانیم و شاید به این ترتیب سر دربیاوریم که اختلاف سلیقه میان منتقدان و تماشاگران این فیلم از کجا ناشی می شود.

شباهت به نسخه اصلی

هواداران فیلم می گویند اگر به قسمت اول فیلم که در سال 2002 تولید شد رجوع کنید، به نکاتی می رسید که کاملا شبیه قسمت اخیر هستند و از این نظر «دوره برخورد» در مین فیلم های این مجموعه از همه به اصل شبیه تر است. عصر یخبندان اصلی صحنه ای داشت که در آن قهرمانان پیشاتاریخی ما «مندی»، «سید» و «دیه گو» به یک سفینه فضایی برخوردند که رویش را توده ای از یخ پوشانده بود و در اولین سکانس «دوره برخورد» نیز بازگشت به همین صحنه را شاهد هستیم و گمان می کنیم شخصیت ها دارند روی موزه ای یخی حرکت می کنند اما وقتی دوربین نمای بازتری را نشان می دهد، تازه می فهمیم که آنها دارند روی یک بشقاب پرنده مدفون شده در یخ راه می روند.

خب این خیلی معرکه و بانمک است، خصوصا برای خوره های «عصر یخبندان»، یک تجدید خاطره تمام عیار با آغاز این ماجرا. این اتفاق عمدی بوده. لابد آن قدر منتقدها سازندگان قسمت های پیشین را سرزنش کرده اند که دارند از اصل خودشان دور می افتند و داستان های شان بی ربط از کار در می آید، آنها هم به صرافت افتاده اند که از هر راهی می توانند به قسمت اول فیلم ادای دین کنند.

خانواده و دیگر هیچ

در هیچ یک از قسمت های مجموعه عصر یخبندان تا این اندازه به خانواده توجه نشان داده نشده است. تمام شخصیت هایی که در قسمت های قبلی نسبت به هم علاقه نشان داده بودند، حالا برای خودشان خانواده دارند و این برای عصر یخبندان یک امتیاز مثبت است چون همیشه داستان هایش درباره قهرمانان تکرو و مجرد بوده است.

در روزگاری که ابرقهرمان های هالیوودی همگی انسان هایی فاقد خانواده هستند، این فیلم احتمالا به خاطر توجه بسیارش به خانواده از سوی خانواده ها – خصوصا در آمریکا – بسیار مورد استقبال قرار گرفته است.

غیر از ماموت های دوست داشتنی فیلم که در این قسمت رسما نامزد شده اند و قرار است با یکدیگر ازدواج کنند، خانواده دیه گو و همسرش – شیرا – را هم می بینیم که می خواهند با پذیرش یک فرزند به یک خانواده واقعی تبدیل شوند. البته ظاهر هولناک آنها بچه ها را می ترساند. اگر در قسمت های قبلی فقط نجات سیاره و انسان و رفیق مطرح بود، در این قسمت پای منافع خانوادگی نیز به میان می آید. قهرمانان داستان حالا انگیزه های خانوادگی دارند و این نکته تعلیمی بسیار مهم برای مخاطب کم سن و سال قسمت پنجم عصر یخبندان است.

سید وارد می شود

کسانی که از فرعی بودن نقش «سید» در قسمت های پیشین گله داشته اند، حالا می توانند خوشحال باشند که شخصیت محبوب شان حالا بخش مهمی از ماجرا را در اختیار دارد. «سید» این بار خنده دارتر از همیشه در قلب ماجرا ظاهر می شود. اصلا شاید بتوان گفت که «دوره برخورد» فیلمی است درباره سید. او در حالی که پیش از این در ارتباط عاطفی کاملا بی دست و پا و  ابله و سنگدل جلوه می کرد، این بار واقعا عاشق می شود. او هسته عاطفی داستان است. علاقه سید به زندگی و دیگران یکی از مهم ترین نکات مثبت قسمت اخیر عصر یخبندان است.

برخورد او و «بروک» تنبل نشان می دهد که این شخصیت دچار تحول شده و تمام آن بداندیشی ها و ناامیدی های گذشته اش را کنار گذاشته است. سید این بار با اخلاق تر، مهربان تر، تمیزتر و مودب تر از همیشه است.

ماموت پشمالوی خوش قلب ما هنوز هم به فکر دیگران است و فداکاری می کند و سفر هیجان انگیز او دوباره قلب بزرگ و تپنده کل این داستان پرماجراست. تمامی قسمت های قبلی به نوعی نشان دهنده بخشی از زندگی مندی بوده اند اما همان طور که کارگردان فیلم نیز اظهار داشته، این بار تمرکز فقط روی او نیست. در قسمت جدید به ابعاد تازه ای از شخصیت این ماموت و روابط خانوادگی او می پردازد.

تعویض تاکتیکی

یکی از تعویض های تاکتیکی که در قسمت جدید خوب جواب داده، در بخش موسیقی است. جان دبنی موسیقی «دوره برخورد» را ساخته است. او سابقه ساخت موسیقی متن برای انیمیشن هایی چون «زندگی جدید امپراتور»، «سگ ها و گربه ها»، «سگ های برقی» و «کتاب جنگل» را داشته و در ضمن برای «آیرون من» و «اسپایدرمن» هم موسیقی نوشته. این یعنی آهنگساز فیلم به هر دو فاز اصلی فیلم – یعنی ماجراجویی و فانتزی – تسلط دارد.

دبنی جایگزین آهنگسازی چون جان پاول شده است که سه قسمت پیشین عصر یخبندان با آهنگسازی او روی پرده رفته بود. از آهنگساز اولیه – یعنی دیوید نیومن – هم که مدت هاست خبری نیست. تیم نویسنده فیلمنامه نیز نسبت به قسمت پیشین تغییر کرده؛ مایکل جی، ویلسون و یونی برنر کنار رفته اند و تنها مایکل برگ از تیم قبلی باقی مانده و فیلمنامه را با همراهی جیسون فوکس نوشته است.

جنیفر لوپز و کویین لطیفه همچنان در بین صداپیشگان فیلم حضور دارند و تیکی میناژ از این جمع جدا شده است، ضمن آن که جیمز پالومبو این بار ترجیح داده به تنهایی تدوین فیلم را انجام دهد، البته ماحصل کارش هم چندان مورد پسند واقع نشده است.

گلایه های منتقدان

اولین نکته ای که باعث شده منتقدان اصلا فیلم را تحویل نگیرند، این است که شوخی های کلامی فیلم واقعا تکراری و بی نمک شده اند. فاز کمدی فیلم اصلا نمی تواند همپای فاز ماجرایی آن بیاید و به عبارتی «عصر یخبندان: دوره برخورد» دیگر یک فیلم خنده دار نیست.

نکته دیگ راین است که عصر یخبندان جدید مثل چند دنباله سازی دیگر هالیوودی قدری دچار بلاتکلیفی شده. نمی داند باید به سنت های قبلی خود پایبند بماند یا قوانین جدیدی برای خود وضع کند. حتی درست مشخص نیست که کدام رده سنی را نشانه رفته و قصه اش را برای چه سطحی از آگاهی تعریف می کند.

 

موقعیت اصلی فیلم هم به نسبت قسمت های پیشین زیادی هولناک است؛ اگر سیارک به زمین برخورد کند، همه چیز و همه کس نابود خواهند شد و این خیلی رعب آور است. وقتی با چنین خطری روبرو هستی، کمدی و ترانه و موسیقی و شوخی اصلا جواب نمی دهد. اسکرت که همیشه بار عمده طنز و نقطه تنفس قصه را به دوش کشیده، حالا به یک موجود شلوغ و اعصاب خرد کن تبدیل شده که اصلا نمی شود روی پرده تحملش کرد. منتقدان حتی اعتقاد دارند سازندگان فیلم به یک ایده خوب، تنها قدری آب بسته اند و حاصل کار بسیار خواب آور و کسل کننده شده است.
فضاسازی جدید

هواداران فیلم معتقدند که «دوره برخورد» یک چشم انداز خارق العاده و جدید را به تماشاگران معرفی می کند. یک منظره جغرافیایی عجیب و تجربه نشده که تسلط رنگ سفید را به استیلای رنگ صورتی تبدیل کرده است. ضمن این که به خاطر تصادم ستاره ای بین زمین و یک سیارک قوانین طبیعی بر هم می خورد. این همان نکته ای است که در دیرین شناسی زمین نیز به عنوان یک فرضیه قوی مورد توجه قرار می گیرد.

در این انیمیشن نیز قوانین طبیعی به هم می ریزند، رنگ ها دگرگون می شوند و سفید و آبی قسمت های پیشین به یک منظره رنگارنگ تغییر شکل می دهند. همه چیز رگه ای از صورتی و فنش دارد. محیط چشم نواز و شاد و خوشایند که در قسمت های قبلی سابقه نداشته است. پس روان شناسی رنگ را به عنوان یک نکته مثبت باید به حساب سازندگان قسمت اخیر منظور کرد.

عصر یخبندان چگونه آغاز شد

تاریخ یخ

حالا 14 سال از آغاز «عصر یخبندان» می گذرد. قسمت اول این انیمیشن در سال 2002 روی پرده سینماها رفت و ماجراهای جانوران روزگار انجامد زمین بسیار به مذاق تماشاگران خوش آمد. «عصر یخبندان» اصلا قرار نبود به این شکل و شمایلی که امروزه می بینیم، ساخته شود. اگر می خواهید از ماجرای دنباله دار شدن این فیلم سر در بیاورید، این ستون را تا انتها بخوانید.

کارتونی که اصلا کمدی نبود

استودیوی انیمیشن فاکس قصد داشت ایده خود را به شکل نقاشی متحرک دستی تولید کند و خبری از شوخی و خنده هم در آن نبود اما برآوردهای اولیه نشان می داد که پروژه با آن خصوصیات نمی تواند موفق باشد. به این ترتیب بسیاری از شخصیت ها (یا درست تر بگوییم) جانورانی که در طرح اولیه برای این داستان پیش بینی شده بودند، حذف شدند و فیلم تبدیل شد به یک کمدی مخصوص مخاطب کودک و نوجوان.

آقای ماموت وارد می شود

تغییرات انجام شده حاصل اعمال نظر کمپانی فاکس قرن بیستم بود. چنین شد که مایکل جی ویلسون شروع به نوشتن قصه تازه ای کرد که قهرمانش یک ماموت باستانی بود و تم کمدی داشت. کریس وج و کارلوس سلدن ها کارگردانی پروژه را بر عهده گرفتند و حاصل کار فوق العاده بود. 59 میلیون دلار خرج پروژه شد و فیلم 383 میلیون دلار فروش کرد. چنین موفقیتی برای بلو اسکای و فاکس قرن بیستم که به ترتیب تهیه کننده و توزیع کننده فیلم بودند، تضمینی بود برای ادامه دادن این انیمیشن رایانه ای. داستان عصر یخبندان روایت همراهی ماموتی به نام مندی با جانوری به نام سید بود که تصادفا بچه یک اسیکموی گریخته از حمله ببرهای تیزدندان به آنها سپرده می شود.

بدون سوپراستار

نکته جالب در قسمت نخست «عصر یخبندان» این بود که هیچ کدام از صداپیشگان آن – برخلاف دیگر کارتون های موفق آن دوران – سوپراستارهای سینما نبودند. نقدهایی که درباره فیلم نوشته شد، همگی ستایش آمیز و مثبت بودند. «عصر یخبندان» توانسته بود دنیای فانتزی جدیدی را به کهکشان رویاهای هالیوودی بیفزاید. فیلم توانست از رخدادهای معتبر سینمایی پنج جایزه کسب کند و 28 نامزدی در رشته های مختلف را نیز تجربه کرد.

مهم ترین جایزه

موفق ترین حضور «عصر یخبندان» در مراسم «آنی اواردز» بود که در آن جوایز تخصصی انیمیشن اعطا می شود. فیلم بدل شد به هشتمین اثر انیمیشن مهمی که با استفاده از گرافیک کامپیوتری ساخته شده بود. البته در نظرسنجی های اخیر رتبه «عصر یخبندان» بین 30 و 33 متغیر بوده است چون بعد از آن کلی انیمیشن کامپیوتری عظیم و با کیفیت ساخته شده است که از هر نظر نگاه کنی، در مقامی بالاتر از این فیلم قرار می گیرند. با این حال «عصر یخبندان» اسیر دنباله سازی های پرشمار شد و به تلویزیون هم راه یافت و هنوز هم دارد به حیات خود در سینمای جهان ادامه می دهد.