آشنایی با انواع موشک های هوا به هوا

ماهنامه جنگ افزار: بازار جهانی موشک های هوا به هوا (AAM) یک بازار به شدت رقابتی است، به طوری که برای جنگنده های مختلف نیروی هوایی و نیروی دریایی سراسر جهان، تسلیحات ارائه می دهد.

در حالی که جمهوری خلق چین (RPC) در زمینه توسعه سلاح های نسل جدید جنگ هوایی بسیار فعال است، اما اکثریت جنگنده ها، توانایی هایشان را به مدل های فرعی AAM که در طول جنگ سرد طراحی شده اند، واگذار می کنند. در این مطلب، AAMهای موجود حال حاضر دنیا و همینطور برنامه های منتخب آتی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. همان طور که می دانید کشورهایی چون ایران، ژاپن و تایوان برنامه های توسعه و تولید AAM فعالی در دست دارند.

اما در ایالات متحده، تجارت سیستم های موشکی ریتون مسئولیت تولید تمامی AAM را برعهده گرفته. اگر بخواهید چند نمونه از تولیدات این کمپانی را بدانید، باید گفت که شامل مورد زیر می باشد:

سری موشک های کوتاه برد AIM- 9 Sidewinder، طرحی که تولیدش به اواخر دهه 1940 بر می گردد و سری موشک های AIM- 120 AMRAAM (بر متوسط، پیشرفته و هوا به هوا).

 

بهتر است بدانید که AIM- 9X که نتیجه برنامه اجرا شده در سال 1997 بود، جایگزین شده است.  مدل AIM- 9L/ M/ RAAM هم با وجود آنکه تعداد بیش از 200 هزار فروند آن به تولید رسیده وی هنوز سفارش ساخت آن از سوی مشتریان جدید ارائه می شود. جمهوری چک، مصر و پاکستان در طول دهه اخیر از جمله این مشتریان بوده اند.

عراق در سپتامبر 2010 متقاضی 200 فروند موشک AIM 9L- M شد. این در حالیست که در دسامبر 2011 هم درخواست مشابه آن را مطرح کرد، کمپانی ریتون به منظور فراهم نمودن موشک های مدرن AIM- 9L/ M/ همکاری اش را در مارس 2004 با کمپانی Diehl Defence آلمان آغاز کرد تا بر این اساس یک سرمایه گذاری مشترک کاملا یکسان را بنا نهند. هدف این سرمایه گذاری هم تهیه موشک برای مشتریانی چون امارات متحده عربی بود. ناگفته نماند که سری موشک های AIM- 9 هم کماکان کاربردهای جدیدی می یابند.

AIM- 9X نمایانگر نسل پنجم موشک و درواقع نتیجه برنامه مشترک نیروی هوایی و نیروی دریایی ایالات متحده است که از سوی فرماندهی سابق سیستم های هوایی نیروی دریایی (NAVAIR) مدیریت شده است.

در ژوئنی 2013، تعداد 5 هزار فروند از این موشک تحویل داده شده و نیروی دریایی و نیروی هوایی ایالات متحده قصد دارند به ترتیب به تعداد 4937 و 5097 فروند آن دست یابند. تاریخ دقیق تحویل این تعداد تاکنون مشخص نشده است. اولین کاربرد و آرایش AIM- 9X به اواخر سال 2003 بر می گردد، ضمن آنکه اولین قرارداد تولید آن که در نوامبر 2004 منعقد شد، 158 میلیون دلار ارزش داشت و 443 موشک را در بر می گرفت.

قراردادهای تولیدی اخیر شامل Lot 9 که در ژوئن 2010 بسته شد و 116.8  میلیون دلار قیمت داشت تا براساس آن 212 فروند موشک AIM- 9X Block- I برای نیروی هوایی ایالات متحده و 55 فروند برای جمهوری کره به علاوه صد گلوله آموزشی به تولید برسد. قرارداد Lot 10 اما که 8.61 میلیون دلار ارزش داشت، تولید 60 فروند موشک AIM- 9X Block- II را شامل می شد.

Lot 11 با ارزش 61.8 میلیون دلار، تولید 115 فروند موشک AIM- 9X Block- III را در بر می گرفت اقدامات مربوط به بهبود و اصلاح AIM- 9X کماکان ادامه می یابد؛ قرارداد توسعه و تحقیق به ارزش 44 میلون دلاری کمپانی ریتون موید همین مطلب است. نهاد قرارداد عبارتند از: ایجاد اصلاحات در محرک های کنترل موشک، مهمات پیشرفته و غیرحساس، توسعه سخت افزار و نرم افزار عملیاتی.

 

برنامه AIM- 120 AMRAAM به صورت یک مطالعه مشترک بین دو نیروی هوایی و نیوری دریایی ایالات متحده در سال 1975 به اجرا درآمد. این سلاح BVR رادار فعال در سال 1990 به خدمت نیروی هوایی ایالات متحده درآمد. تولید اولین فروند AIM- 120 A در دسامبر 1994 به اتمام رسید. در همین زمان حدود 3500 فروند موشک فقط به ارتش ایالات متحده عرضه شد.

AIM- 120 C اولین بار در سال 2003 مورد تست واقع شد و با قرارداد Lot 8 وارد مرحله تولید شد. پیشرفت های بعدی به تولید مدل استاندارد AIM- 120 C- 7 منجر گردید که در اکتبر 2005 به آرایش درآمد. در کل می توان گفت که 36 کشور تاکنون به موشک AIM- 120 C/ D دست پیدا کرده اند و تا سال 2005 هم 14 هزار فروند موشک به تولید رسیده است.

کمپانی بزرگ MBDA مسئولیت انواع AAMهای کوتاه برد تا بسیار دوربرد را برعهده گرفته است. برنامه موشک پیشرفته و هوا به هوای کوتاه برد (ASRAAM) که در سال 1980 راه اندازی شد، در اصل با هدف توسعه موشک های فرانسه، آلمان و بریتانیا و تولید مشترک با ایالات متحده اجرایی شد.

اما فرانسه، آلمان و سپس ایالات متحده برنامه را ترک کردند و هوافضای انگلستان (که هم اکنون سیستم های BAE است) به پیمانکار اصلی ASRAAM در سال 1988 تبدیل شد. این در صورتیست که در حال حاضر برنامه توسط MBDA هدایت می شود.

تاکنون سه کشور متقاضی ASRAAM شده اند: دولت بریتانیا در سال 1992، از یک قرارداد تولید خبر داد و نیروی هوایی سلطنتی (RAF) هم در اواخر سال 2002 عملیاتی شدن موشک را اعلام کرد. استرالیا در نوامبر 1998، ASRAAM را انتخاب نمود و در سپتامبر 2004 از قابلیت عملیاتی اولیه آن (IOC) خبر داد.

در ژانویه 2014، کمپانی MBDA، یک قرارداد 414.5 میلیون دلاری جهت تدارک 384 موشک برای هندوستان را امضاء کرد. بریتانیا قصد دارد ASRAAM را تا حداقل سال 2030 به خدمت خود درآورد و حتی این موشک را در هواپیمای شکاری F- 35 B Lightning- II لاکهید مارتین هم بگنجاند. در سپتامبر 2015، بریتانیا با قرارداد 462 میلیون دلاری با شرکت MBDA جهت تولید ASRAAMهای جدید برای نیروی هوایی سلطنتی موافقت کرد.

 

MBDA MICA (موشک جنگی، رهگیر و دفاع از خود) در سال 1982 به عنوان یک سرمایه گذاری خصوصی از سوی Matra وارد سرویس شد. MBDA در سال 1009، از سوی فرانسه، یونان، قطر، تایوان و امارات متحده عربی، سه هزار سفارش دریافت نمود.

البته فرانسه 2005، 840 فروند موشک MICA را سفارش داده بود که از این تعداد، فقط 263 فروند تا پایان سال تحویل داده شد. هزارمین فروند MICA در اکتبر 2010 تحویل داده شد. در این زمان، فرانسه تعداد1100 فروند موشک سفارش داده بود.

موشک Meteor کمپانی MBDA با موتور رمجت، بردی فراتر از 161.9 مایل دریایی (300 کیلومتر) را ارائه می دهد، ضمن اینکه از هدایت رادار فعال هم برخوردار است. این برنامه از سوی MBDA هدایت می شود و در حالی که بریتانیا مشتری اصلی آن است ولی کشورهای فرانسه، آلمان، ایتالیا، اسپانیا و سوئد هم به آن دست یافته اند.

در مورد Meteor بهتر است بدانید که بر روی جنگنده JAS- 39 C/D Gripen ساخت Saab متعلق به نیروی هوایی سوئد نصب شده است. هواپیمای شکاری Typhoon یوروفایتر نیروی سلطنتی هم تا پایان سال با این موشک مسلح خواهدشد. پس از آن برای استفاده بر روی هواپیمای شکاری B/C/M Standard F3 کمپانی رافائل و همین طور F- 35B آماده می شود.

کمپانی MBDA هم اکنون با همکاری Mitsubishi Electric بر روی تکنولوژی های آینده مربوط به رادار تجسس هدف کار می کند و در این راه از اطلاعات انتقال یافت از ژاپن بهره می گیرد. در نهایت، پیش بینی می شود این تلاش ها به تولید مدل جدیدی از Meteor منتهی شود تا F- 35B با آن مسلح شود.

دیگر موشک اروپایی IRIS- T نام دارد؛ یک برنامه چند ملیتی که توسط کمپانی Diehl BGT Defence هدایت می شود. این موشک کوتاه برد و پیشرفته به رادار تجسس هدف IIR مجهز شد. آلمان در ژانویه 2003، تامین بودجه جهت شروع تولید آن برای نیروی هوایی آلمان را تصویب کرد و قرارداد تولید آن هم در دسامبر 2004 اعطاء گردید. در سال 2011، کلا 4000 فروند موشک به تولید رسید.

 

تاریخچه و سابقه طولانی اسرائیل در تولید AAM بر همگان آشکار است. تولید این نوع موشک بر عهده سیستم های پیشرفته دفاعی رافائل بوده که هم اکنون هم سلاح های کوتاه برد و هم کلاس  BVR را بازاریابی می کند. AAM نسل چهارم رافائل Python- 4 نام دارند که از سال 2007 جایگزین مدل Python- 3 در ارتش اسراییل شد. Python- 3 در طی سال های 94-1993 وارد سرویس شد.

مدل پیشرفته تر Python- 5 به خدمت کشورهای شیلی، کلمبیا، اکوادور، اسراییل و تایلند درآمده است. این مدل در اسراییل بر روی ناوگان F- 35I نصب کمپانی رافائل در ماه می 2008 از طرح هایش برای مدل Python- 6 خبر دارد؛ طراحی و توسعه این مدل به عنوان بخشی از برنامه موشک هوا به هوای پیشرفته آینده (FAAM) صورت می گیرد و احتمالا در ده سال آتی وارد سرویس خواهدشد.

Derby یک سلاح BVR مجهز به رادار تجسس هدف فعال است که در می 2001 از سوی رافائل رونمایی شد. باید بدانید که این سلاح به خدمت خود اسراییل درنیامده و در ژولای 1998 به مرحله تولید رسید. اپراتورهای آن شامل برزیل، شیلی، کلمبیا، اکوادور، سنگاپور و تایلند می باشد.

Derby همچنین برای مدل بروز شده جنگنده Sea Harrier FRS. 51 ساخت سیستم های BAE نیروی دریایی هندوستان هم انتخاب شد، زیرا برای این جنگنده به 20 فروند موشک اعلام نیاز شده بود. برطبق گزارشات رسیده، رافائل در مورد مدل آتی Derby که به رادار تجسس هدف دو حالت مجهز می شود تحقیقاتی کرده است.

 

برنامه AAM هندوستان در اوایل دهه 1980 اجرای شد و تاکنون به تولید سری سلاح های BVR با قابلیت هدایت رادار اکتیو منجر شده است. برنامه Astra از سوی سازمان توسعه و تحقیق پدافند (DRDO) کشور هدایت می شود، ولی تغییرات گوناگونی که در طراحی سلاح ایجاد شده باعث تاخیر مدت آن شده است. مدل پیشرفته Astra MK.II در سال 2012 رونمایی شد، اما تست هایش در سال 2006 صورت گرفت.

PL-8 جمهوری خلق چنین مبتنی بر مدل Python- 3 و توسط شرکت صادرات و واردات تکنولوژی هوایی ملی چنی (CATIC) و مرکز توسعه تکنولوژی اپتوالکترو (Luoyang LOEC) ساخته شده است. این موشک از اواسط دهه 1990، توانمندترین AAM کوتاه برد داخلی در کشور بوده است: PL-8 که در اواسط سال 2005 ظهور یافت، قادر به درگیری و برخورد با هدف از هر زاویه ایست، ضمن آنکه برد بالایی هم دارد.

اما PL-9 که به صورت یک AAM پیشرفته و نسل سوم معرفی شده، براساس تکنولوژی Pytjon- 3/PL- 8 طراحی شده. این موشک از رادار تجسس هدف LOEC بهره می برد ولی هرگز به خدمت جمهوری خلق چنین درنیامده و به منظور صادرات ساخته شده. کاربران آن عبارتند از: بنگلادش، نیجریه، نامیبیا، ایران و پاکستان هم احتمالا به آن دست پیدا خواهندکرد.

AAM کوتاه برد و نسل جدید هدایت شوند IR این کشور  PL-10 است که توسط LOEC توسعه یافته. شروع توسعه آن در سال 2005 و شروع تست هایش هم در سال 2010 بوده. PL- 10 در سال 2012 به مرحله تولید راه یافت و طبق پیش بینی ها می تواند J- 20 و دیگر جنگنده های نسل جدید چین را مسلح خواهدکرد.

 

دو سلاح کارآمد و تثبیت شده این کشور عبارتند از PL- 11 و مدل پیشرفته تر PL- 12 ساخت LOEC در مورد PL- 11 بهتر است بدانید که از رادار ردیاب نیمه فعال (SAHR) و تکنولوژی اقتباس شده از سری AAMهای AIM- 7 Sparrow کمپانی ریتون کمک می گیرد.

PL- 11 محصول SAST، بخشی از شرکت علم و تکنولوژی هوا فضای چین (CASC) می باشد و توسعه آن در سال 2000 به اتمام رسید. این موشک که هم اکنون در کنار PL- 12 مورد استفاده قرار می گیرد، با نام FD- 60 صادر می شود.

PL- 12 اولین بار در اواسط سال 004 به آرایش درآمد. نام صادراتی اش SD- 10 است و اولین کشور خارجی که آن را سفارش داد، پاکستان بود. مدل های فرعی این موشک عبارتند از: PL- 12C, SD- 10A و یک مدل دیگر با رادار تجسس هدف دوحالته.

شایان ذکر است که مدلی دیگر با موتور رمجت نیز تحت توسعه می باشد. این مشوک که PL- 15  نام دارد از مدل پیشین PL- 12C/D اقتباس شده است. تحلیل گر هوافضای چین Andreas Rupprecht پیش بینی می کند که مدل PL- 21 که در آینده ظهور خواهدیافت، برد بسیار بیشتر حدود (215nm- 400 کیلومتر) خواهدداشت، ضمن آنکه با رمجت رانده می شود.