‌کاریز؛ سفری دیدنی به اعماق زمین

 

دیواره و سقف مرجانی کاریز

جلوه آبشار کوچکی که در فضای کافی‌شاپ روان است و اردک‌هایی که در درون آن آب‌بازی می‌کنند، لذت خاصی را که در انتهای این گشت دوست‌داشتنی تجربه خواهید کرد، در ذهن تداوم می‌بخشند. پلکان و درهایی که به شکلی قدیمی طراحی‌شده‌اند و نورپردازی که آرام‌آرام در هر گام برداشتن جلوه می‌کند، مخاطب را به سمت دنیایی شگفت‌انگیز با طرحی نوین و خاص می‌برد.

اینجا شبیه به داستان‌های سفر به اعماق زمین ژول‌ورن است. از گذر اول که می‌گذریم تونل چهره نشان می‌دهد. تونلی که سرشار از نور و زیبایی است. سقف انباشته از صدف و مرجان‌هایی است که به شکلی کاملاً مشخص در آن قرار دارند. در هر نفس و گام صدای آب قنات که از زیرگذرها در حال عبور است، نورپردازی، دیواره‌ها و سقف قدیمی و خاص، دکوراسیون ویژه و از همه مهم‌تر ترکیب‌بندی نمایش چاه بر بلندای سقف لذت خاصی را به روح هر مخاطبی تزریق می‌کند.

منصور حاج حسینی، سرمایه‌گذار خوش‌فکری است که به گفته خودش بعد از 32 سال اقامت در آلمان تصمیم گرفت که یک سفر 24 ساعته به جزیره کیش داشته باشد.

حسینی دراین‌باره به ایسنا گفت: قرار بود تنها 24 ساعت در جزیره دوست‌داشتنی کیش باشم اما امروز 17 سال از حضور من می‌گذرد. روز اول که به کیش آمدم با تشویق آقای یزدان پناه با طناب از طریق یکی از چاه‌های کاریز وارد محوطه شدم. در آن زمان قول دادم که چیزی در این منطقه ایجاد کنم که حاصل آن بعد از این همه‌سال شهر زیرزمینی کاریز شد. شهری که به خاطر آن تمام دارایی مادی و معنوی خود را صرف کردم و همچون فرزندم دوستش دارم.

 

حاج حسینی قنات را یک عنصر بسیار قدیمی و مهم در کشور ما می‌نامد که نشان از تمدن اصیل ایرانی دارد.

وی دراین‌باره می‌گوید: قنات‌های کیش بالغ‌بر 2 هزار سال قدمت دارند. این قنات به وسعت 15 کیلومتر درگذشته کنده‌شده بود که به سه رشته منجر می‌شود و درنهایت یک‌رشته منتهی می‌شود. در حقیقت آب شیرین این قنات درگذشته مورد مصرف بومیان جزیره بوده و بیشتر دریانوردان از آن استفاده می‌کرده‌اند و یا حتی آن را با کالاهای کشتی‌های عبوری معاوضه می‌کردند. در طول مسیر این قنات بالغ‌بر 274 حلقه چاه قرار دارد که 74 حلقه آن در کاریز واقع‌شده است.

حفظ شکل اصیل قنات در کاریز

شهر کاریز از عمق 9 متر آغاز می‌شود که در برخی از نقاط عمق آن به 14 متر نیز می‌رسد. سقف تمام نقاط کاریز مملو از فسیل، صدف و مرجان است.

حاج حسینی درباره انگیزه خود برای سرمایه‌گذاری در کاریز می‌گوید: زمانی که برای سرمایه‌گذاری به جزیره آمدم سه انگیزه داشتم. نخستین انگیزه من آب شیرین قنات بود، زیرا دورتادور جزیره آب‌شور است لذا از نگاه من این آب شیرین حیات است. نکته دوم سقف مرجانی قنات بود. من این مرجان‌ها را برای آزمایش به دانشگاه مونیخ بردم. نتیجه آزمایش‌ها شناسایی 53 نوع مختلف بود. تمام این انواع شناسنامه‌دارند که در بخش موزه به نمایش گذاشته‌ شده است. انگیزه سوم من برای فعالیت در کاریز هوای خنکی بود که در زیرزمین وجود داشت.

حاج حسینی جزیره کیش را نقطه‌ای استثنایی می‌نامد و دراین‌باره می‌افزاید: سکوت، آرامش، آب و هوایی و زیبایی جزیره سبب شد که از آلمان به ایران بازگردم و اینجا سکونت کنم. من معتقدم که حتی پرندگان و موجودات جزیره نیز دارای آرامش روحی هستند و با صلح در کنار ما زندگی می‌کنند. این عناصر برای من بسیار ارزشمند هستند.

طراحی خاص کاریز جالب‌توجه است. حاج حسینی درباره این طراحی می‌گوید: طرح کاریز از پیش طراحی‌شده نبود. زمانی که من آمدم اینجا قرار نبود شکلی به این وسعت داشته باشیم. در بدو امر قرار بود پروژه را در شکلی کوچک اجرا کنیم، اما مدام ایده‌های تازه مطرح شد و به دنبال آن تغییرات اجرا شد تا درنهایت به این شکل امروزی رسید.

 

باوجود تغییرات بسیار شکل قنات حفظ‌ شده است و حتی آبی که در مسیر جاری است از خود قنات است. یکی از چاه‌ها به شکل مخروطی تزئین شده تا ارتفاعی که بالای سر وجود دارد، قابل‌لمس باشد. چاه‌ها به شکل اصلی خود  در ابعاد 80 در 80 حفظ‌شده‌اند.

این سرمایه‌گذار در خصوص شکل ساخت‌وساز در این بخش می‌گوید: مرجان یکی از محکم‌ترین چیزهایی است که در دیواره این بخش وجود دارد. همان‌طور که می‌دانید مرجان حتی از بتن مسلح نیز قوی‌تر است. این مرجان‌ها در طول میلیون‌ها سال تشکیل‌شده است، کما اینکه قدمت جزیره کیش به یک میلیارد سال پیش بازمی‌گردد. فسیل لاک‌پشتی که در سقف این مجموعه یافت شده نیز، طبق آزمایش‌هایی که در شهر مونیخ آلمان انجام‌گرفته بالغ‌بر 570 میلیون سال قدمت دارد.

صدای گرم اینانلو از بلندگوهای شهر زیرزمینی حال و هوای دیگری به فضای شهر زیرزمینی می‌بخشد. البته تور لیدرها و راهنماها نیز در طول سالن‌ها برای توضیحات حضور دارند. حاج حسینی درباره صدای مرحوم اینانلو می‌گوید: مرحوم اینانلو سال 80 در نخستین سفری که به کیش داشت با مجموعه کاریز آشنا شد و هر بار که به کیش می‌آمدند به ما نیز سر می‌زدند. وقتی از ایشان خواستم که با صدای گرمشان متن راهنمایی را بخوانند، گفتند این کمترین کاری است که می‌توانم برای این مجموعه ارزشمند انجام دهم.

افتتاح کلینیک گل درمانی در مجموعه

دیواره و سقف اصلی مجموعه دارای سه لایه متفاوت است. لایه نخست که در سقف وجود دارد از مرجان است که عموماً صدف و فسیل‌ها را در درون خود دارد اما لایه دوم که تا زیر دیوار کشیده شده از جنس کپراک است. کپراک مخلوطی از مرجان و گل مارن است. لایه سوم که دیواری با شکلی خاص و مرجانی است بر روی گل مارن کشیده شده تا به گفته حاج حسینی از شکم دادن گل مارن پس از خشک شدن جلوگیری کند و ترکیبی از معماری قدیمی را به تصویر بکشد. قوس‌های موجود در دیواره‌های این بنا برگرفته از معماری پیش از اسلام است که به شکلی خاص با دیوارنگاره‌های تاریخ ایران مخلوط شده است.

حاج حسینی از راه‌اندازی کلینیک گل درمانی در مجموعه کاریز خبر می‌دهد و دراین‌باره می‌گوید: گل مارن گل خاصی است که در اعماق دریا نیز وجود دارد. این گل بسیار خاص است و برای درمان بیماری‌های مختلف ازجمله درد مفاصل بسیار کاربرد دارد. در جنوب فرانسه از این گل به‌عنوان نرم‌کننده پوست استفاده می‌کنند. ما نیز تصمیم داریم که کلینیک گل درمانی را فعال کنیم. بر همین اساس نیز در حال ساخت مجموعه آن هستیم که در سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد.

ترسیم هفت‌خوان رستم در دیواره کاریز

در قسمتی از مسیر طرحی از چهره رستم حکاکی شده است. و بخشی نیز در حال ساخت‌وساز است. حاج حسینی می‌گوید: قصد داریم که تاریخ ایران را در کل مسیر حجاری کنیم و به مردم نمایش بدهیم. در فاز سوم کار، ما یک رمپ ایجاد کردیم تا مردم در آنجا بتوانند سوار بر قایق شوند. درواقع فاز سوم کار این‌گونه است که با استفاده از آب قنات ما قایق‌هایی را در آب خواهیم داشت که بازدیدکنندگان بر آن سوار می‌شوند و داستان هفت‌خوان رستم را با استفاده از نور، صدا و تصویر حکاکی شده، خواهند دید. درواقع یک فضای تاریخی خاص اینجا بازسازی خواهد شد که در حال انجام استحکامات آن هستیم.

در طول مسیر غرفه‌های صنایع‌دستی، عکاسی سنتی، فیروزه نیشابور، زیورآلات دست‌ساز، سفال و … به چشم می‌خورد. در ادامه مسیر موزه کاریز واقع‌ شده است.

حاج حسینی درباره موزه مجموعه می‌گوید: سال‌های گذشته من مدام از دبی به کیش سفر می‌کردم. در طول مسیر و در هواپیما می‌دیدم که مدام تبلیغاتی به نام خلیج عربی صورت می‌گیرد. بر همین اساس نیز تصمیم گرفتم که موزه‌ای با نقشه‌های قدیمی خلیج‌فارس ایجاد کنم. در این راستا نیز بالغ‌بر 19 نقشه خلیج‌فارس را که متعلق به 2500 سال پیش است، جمع‌آوری کردم، ضمن اینکه سعی کردم تاریخ جغرافیای خلیج‌فارس و کیش را نیز مدنظر قرار دهم. بخش دیگری از موزه نیز مربوط به شناسنامه مرجان‌هایی است که در این بنا پیداشده است.

بخش پایانی قسمتی است که به کافی‌شاپ سنتی و مدرن مجموعه می‌رسد. جایی که می‌توان بعد از راهپیمایی در فضای زیرزمین شهر شگفت‌انگیز کاریز لحظاتی استراحت کرد و به صدای آب گوش داد. حاج حسینی استقبال بازدیدکنندگان از کاریز را خوب می‌داند و از احساس خوبی می‌گوید که گاهی از خواندن احساسات مردم در صفحات اجتماعی آن‌ها به دست می‌آورد.

وی می‌گوید: اینکه شخصی حس دلپذیری از کاریز را روی صفحه اجتماعی‌اش می‌نویسد برای من بسیار لذت‌بخش است. من فکر می‌کنم مجموعه کاریز می‌تواند برای توریست‌های داخلی و خارجی لذت‌بخش باشد، اما مسئله اینجاست که متأسفانه بسیاری از لیدرها زمان کمی را برای بازدید توریست‌ها از کاریز اختصاص می‌دهند و این شرایط ایجاد نمی‌شود که بازدیدکنندگان با فراغ بال از فضا لذت ببرند.

آبراه زیبایی که بر سر راه در خروجی است و راهرو مارپیچی که بازدیدکنندگان را به سمت در خروجی هدایت می‌کند، آخرین قسمت شهر زیبا و شگفت‌انگیز کاریز است. جایی که برای هر بازدیدکننده‌ای دنیایی از زیبایی را به شکلی کم‌نظیر ارائه می‌کند.