سوزن دوزی و ملیله دوزی اصفهان

هنر سوزندوزی ، قلاب دوزی و ملیله دوزی یکی از مشخص ترین شعبات صنایع دستی استان اصفهان است که قدمت آن به قبل از دوره صفویه می رسد و انواع محصولاتی که به وسیله آن ها تزیین می شوند شامل سجاده – جلد قرآن – انواع بقچه ها – رومیزی – زیر بشقابی – زیر قلیانی و غیره می باشد.

ملیله از نظر جنس بر دو نوع است: اصل و بدل .

ملیله اصل از رشته های بسیار نازک نقره تشکیل شده که آنرا می تابانند با به صورتی شبیه فنر در آید و برای دست یابی به صورتی شبیه فنر در آید و برای دست یابی به ملیله ی طلا آن ها را آب طلا می دهند ملیله ی بدل از مفتولهای برنجی به ضخامت 15/0 و 18/0 میلی متر تهیه می شود. برای تهیه ی ملیله ی بدل طلا از همین نوع برنج که رنگ طبیعی طلایی دارد استفاده می کنند و برای تهیه ی ملیله ی بدل نقره آنرا آب نقره می دهند که تمام این کارها در بازار و توسط افرادی به نام رزکش صورت می گیرد و از این ملیله ها برای دوخت انواع نقوش بر روی پارچه های دست بافت، ترمه یا مخمل استفاده می نمایند.

مشخصات سوزندوزی ، قلابدوزی ، ملیله دوزی در سوزندوزی طرح را از طریق نخ کش کردن زمینه ی پارچه مشخص می کنند و با سوزن و نخ مراحل مختلف سوزندوزی را که شامل دور دوزی – توری دوزی – توری گلدوزی – سکمه دوزی – شبکه دوزی – ستاره دوزی – گل اشرفی دوزی – زیر رفت دوزی – تکه دوزی و خامک دوزی – می باشد می دوزند. در قلاب دوزی ابتدا طرح مورد نظر را با کپی یا صفحات کاغذ گراف که طرح روی آن به وسیله سنجاق سوراخ شده با پودر زغال یا گچ علامت گذاری کرده و سپس با مداد پررنگ می کنند یا اینکه توسط قالبهای مخصوص قلمکار و طرح را روی پارچه منعکس کرده و سپس با استفاده از قلاب و نخ مخصوص شروع به دوختن می کنند. در ملیله دوزی قطعات ملیله ی اصل یا بدل را بر روی پارچه های ترمه یا مخمل می دوزند و ملیله دوزی از نظر مشخصات کاملاً با قلابدوزی و سوزندوزی فرق می کند به این ترتیب که مراحل مختلفی را در تولید می گذارند و تشکیل شده است از یک پارچه اصلی مخمل یا ترمه ویک پارچه زیر مخمل یا زیر ترمه از جنس متقال یا کتان که بطرز خاصی با سریش به آن چسبانده می شود و پس از پیاده کردن طرح، قطعات ملیله روی آن دوخته می شود و سپس با پارچه ی دیگری از نوع چیت گلدار یا قلمکار که با زمینه ی مخمل یا ترمه ی ملیله شده هماهنگی دارد، آستر می شود. پیاده کردن طرح های ملیله دوزی روی منسوجات مخمل یا ترمه بخاطر خواب داشتن سطح پارچه با سوزندوزی و قلاب دوزی فرق می کند و توسط کپی یا قالب قلمکار نمی توان طرح را منعکس نمود. سکمه دوزی سکمه دوزی عبارت است از بیرون کشیدن تعدادی تار یا پود یا هر دو از نقطه یا نقاط معین از پارچه و پر کردن جای آنها با سوزن دوزی بطوریکه نقش از آن پدید آید جای بریدن نخها را با ردیفهای فشرده و ظریف بخیه دوزی شده حفظ می کنند و با گلدوزی اضافی در جائی که نخهایش بیرون کشیده شده نقش ستاره ای را نمایان می سازند. سکمه دوزی اغلب همراه با قلاب دوزی صورت می گیرد. معمولاً سکمه دوزی بر روی رومیزی و دستمال سفره و مانند آن انجام می شود و شکیبائی بسیار می خواهد . برای سکمه دوزی از پارچه های ساده که تاروپود آن عمود بر هم بوده و حتی الامکان دارای یک ضخامت باشند استفاده می شود. سکمه دوزی بیشتر در اصفهان رایج استو هر صنعتگر حدود 10 ساعت در روز کار می کند زنان سکمه دوز یک شرکت تعاونی نیز دارند که این شرکت کمک هائی هم به آنها می نماید خرید هائی که از اجناس سکمه دوزی شده انجام می شود بیشتر توسط سازمان صنایع دستی است . سکمه دوزی در یزد نیز رواج دارد و هموطنان زرتشتی بخاطر حفظ سنن و آداب خود به آن می پردازند. معمولاً زرتشتیان حتماً جزء وسایل دختران خود که ازدواج می کنند و می خواهند عروس شوند وسایل سوزندوزی که سکمه دوزی نیز جزئی از آن است قرار می دهند.