زگیل تناسلی؛ علائم و روش های درمان اش

یکی از همین ویروس ها زگیل تناسلی یا Papillomavirus Human است که به اختصار HPV نامیده می شود. ویروسی که صد نوع آن شناخته شده و دارای دو نوع بدخیم و خوش خیم است. این بیماری در عین این که در نظر عموم یک بیماری هولناک به شمار می رود اما راه های پیشگیری قابل دسترس و البته روش های درمانی موثر هم دارد. برای بررسی این بیماری به سراغ رویا امدادی، متخصص زنان رفتیم تا در مورد دلایل ایجاد، پیشگیری و درمان آن بپرسیم.

زگیل تناسلی چیست و چگونه تشخیص داده می شود؟

– عامل ایجاد کننده زگیل تناسلی یک ویروس است که با تماس پوست با پوست منتقل می شود. شایع ترین روش انتقال آن هم از طریق تماس جنسی و پوست با پوست است. حتی لازم نیست، نزدیکی کامل صورت گرفته باشد تا ویروس منتقل شود. تماس سطحی نیز می تواند انتقال را ایجاد کند. البته زیر ناخن ها، وسایل مشترکی همچون حوله، لبه ها و صندلی های مشترک استخرها که مرطوب هستند و می توانند ویروس را در خود نگه دارند، از دیگر روش های غیر مستقیم انتقال ویروس هستند. اپیلاسیون هم یکی از روش های متداول انتقال در ایران است.

روش تشخیص بیماری چگونه است؟

– تقریبا بیش از صد نوع مختلف این ویروس وجود دارد که بیشتر آنها خوش خیم ها هستند و ایجاد زگیل تناسلی می کنند. زگیل تناسلی دردسر آفرین است و می تواند تکرار شود. درمان آن گاهی اوقات سخت است و اگر سیستم ایمنی مختل شود، تعداد آن افزایش پیدا می کند. اما مشکل اصلی ما فرم های بدخیم هستند که با سرطان دهانه رحم ارتباط دارند. مثلا ممکن است ما هنگام مراجعه بیمار، شاهد زگیل تناسلی نباشیم و با تست پاپ اسمیری که می گیریم و از طریق جستجو برای یافتن ویروس، فرم های بدخیم را تشخیص دهیم چون آنها علامتی ندارند و چنانچه رها شوند ممکن است طی چند سال آینده ایجاد سرطان دهانه رحم کنند.

این بیماری بیشتر در زنان است یا مردان؟

– در مردان هم باعث ایجاد سرطان سر آلت تناسلی می شود. واکسنی هم که زده می شود برای جلوگیری از سرطان دهانه رحم برای خانم ها و سر آلت تناسلی برای آقایان است.

واکسن در چه مرحله ای باید تزریق شود؟ آیا بعد از ابتلای فرد به بیماری هم موثر است؟

– روش درست این است که واکسن پیش از اولین تماس جنسی زده شود. مثلا در استرالیا و اروپا، سن تزریق این واکسن بین 9 تا 11 سالگی است. ما در ایران واکسن گارداسیل را داریم که علیه دو فرم اصلی بدخیم یعنی 16 و 18 و فرم های اصلی خوش خیم که عامل ویروس های زگیل های تناسلی یعنی 6 و 11 تزریق می شود. شروع واکسیناسیون از 9 تا 11 سالگی است. تا 26 سالگی مطلوب ترین زمان برای واکسن است و از آنجا که نتیجه خوبی دارد، توصیه می شود این واکسن زده شود. البته قبلا می گفتند برای پسرها این واکسن زده نشود، اما الان اتفاق نظر وجود دارد که پسرها و دخترها واکسینه شوند.

مطلوب ترین سن تا 26 سالگی است اما اگر تا پیش از 15 سالگی این واکسن را بزنید به جای سه دوره واکسیناسیون، دو مرحله کافی است چون سیستم ایمنی در آن دوره قوی است. طبق برخی مقالات، تاثیر واکسن تا 46 سالگی هم دیده شده است. حتی اگر کسی مبتلا به زگیل تناسلی شده باشد، توصیه می کنیم که واکسن را بزند. زگیل تناسلی معمولا جزء خوش خیم هاست.

بنابراین برای ما نگرانی ایجاد نمی کند. فقط مریض باید درمان های خاص خودش را انجام دهد. از طرف دیگر، زگیل می تواند پوشش انواع بدخیم هم باشد. با این حال حتی اگر کسی مبتلا به نوع 16 که از موارد بدخیم است، باشد، باز هم می گوییم واکسن را بزند چون این ویروس ها قرابت خانوادگی دارند و روی سیستم ایمنی تاثیر می گذارند و در برخی مطالعات مشخص شده است در بیرون راندن ویروس موثر بوده اند.

بنابراین زدن واکسن به صورت کلی پیشنهاد می شود. واکسیناسیون سه مرحله ای شامل 0 و 2 و 6 است. یعنی وقتی واکسن را زدید، بعد از دو ماه باید واکسن دوم را بزنید و شش ماه بعد از اولین واکسن، سومین مرحله انجام می شود. بد نیست بدانید واکسن آن، جزو واکسن های گران است و حدود 300 هزار تومان هزینه هر دوره آن می شود. بعد از این سه دوره ایمنی کامل صورت می گیرد. دوره آن ده ساله و جزو واکسن هایی است که عوارضی همراه آن دیده نشده است. سوزن آن نیز ظریف است و به بازو زده می شود.

واکسن به راحتی قابل دسترس است یا حتما باید با تجویز پزشک انجام شود؟

– قابل دسترس است اما اگر کسی بخواهد آن را تزریق کند به نسخه پزشک نیاز دارد. منتهی باید به این نکته توجه کنید که باید «زنجیره سرد» آن حفظ شود. متاسفانه داروخانه هایی در سطح شهر هستند که وقتی واکسن را به مریض می دهند، توجه نمی کنند که واکسن باید حتما در یک ظرف مخصوص همراه با یخ های خشک و شرایط یخچالی قرار داشته باشد تا آسیب نبیند.

علایم بیماری چیست؟

– ممکن است فرم های بدخیم هیچ علامتی نداشته باشند. مثلا وقتی فرد به پزشک مراجعه می کند ما به عنوان یک قانون کلی، آزمایش پاپ اسمیری را که برای تست سرطان دهانه رحم است به افراد بالای 21 سال توصیه می کنیم و کاری نداریم سن اولین مقاربت چه زمانی بوده است اما تعیین نوع آن، نیاز نیست. بعد از 30 سالگی می گوییم علاوه بر سرطان دهانه رحم، ویروس را هم چک کنند.

یعنی تست HPV یا Papillomavirus Human. اگر در 30 سالگی ویروس وجود نداشت و پاپ اسمیر هم منفی بود می گوییم پنج سال یک بار مراجعه کنند. افرادی هم هستند که وقتی مبتلا به زگیل تناسلی شده اند، مراجعه می کنند. بیشتر این افراد کسانی هستند که با انواع خوش خیم آن درگیر هستند.

همانطور که گفتم شایع ترین انواع خوش خیم 6 و 11 است که واکسن هم دارد. باید به این نکته توجه کرد، هر خراش یا آسیبی که در ناحیه تناسلی ایجاد شود می تواند تعداد زگیل ها را بیشتر کند. بنابراین مهم ترین توصیه این است که از تیغ و هر وسیله دیگری برای از بین بردن موها استفاده نکنند چون می تواند ایجاد خراش کند و ویروس زنده روی خراش ها بنشیند.

روش های درمان این بیماری چیست؟

– برای پیشگیری از واکسن استفاده می شود. همچنین توصیه دیگر ما برای پیشگیری استفاده از کاندوم است. البته کاندوم درصد انتقال را صفر نمی کند چون تماس پوست با پوست همچنان وجود دارد و کاندوم فقط روی آلت تناسلی را می پوشاند. بنابراین قسمت های دیگر با هم در تماس هستند و حتما لازم نیست نزدیکی کامل باشد.

همان تماس پوست با پوست می تواند زگیل را منتقل کند یا اگر فرد با زگیل تماس داشته باشد و ویروس در زیر ناخن هایش تجمع پیدا کرده باشد و قصد شستشوی کودکی را داشته باشد، ویروس منتقل می شود. با این حال توصیه ما استفاده از کاندوم، شستشوی دست ها و استفاده از لوازم بهداشتی شخصی است. استفاده از وسایل مشترک و نشستن روی لبه های استخر که مرطوب هستند و حتی اپیلاسیون هم می تواند احتمال انتقال ویروس را افزایش دهد.

یکی از راه های درمان «تری کلرواستیکاسید» (TCA) است که یک اسید موضعی با غلظت 90 درصد است و باعث ریزش زگیل ها می شود. این روش یکی از ارزان ترین و راحت ترین درمان هاست. در این روش، اسید را با گوش پاک کن روی زگیل ها می زنند و بعد از دو ساعت محل زگیل شستشو داده می شود. پس از آن هم محل زگیل را با زینک اکساید می پوشانند.

معمولا هفته ای یک بار این کار صورت می گیرد اما مواردی که زگیل بزرگ است، به چند بار تکرار نیاز است. درمان دیگر کرم «سیم ایمی کوئیمود» یا «آلدرا» (Imiquimod یا Aldara) است که یک شب در میان، آخر شب استفاده و بعد از شش ساعت شستشو می شود. روش دیگر شامل لیزر و «کرایوتراپی» یا منجمد و تخریب کردن ویروس است. البته سرکه سفید هم تا حدودی می تواند در از بین بردن ویروس های کوچک موثر باشد.

گفته می شود لیزر کردن می تواند یکی از بهترین روش های درمان باشد…

– نه. در هیچ کتابی نوشته نشده است که کدام روش بر دیگری برتری دارد. در پزشکی اولین قدم همانی است که ساده تر و کم هزینه تر باشد. در این مورد هم اولین قدم استفاده از ترکلرواستیکاسید است.

این بیماری چقدر در ایران شیوع دارد؟

– متاسفانه ما آمار چندانی نداریم اما آنچه که امروز در دنیا هم در مورد بیماری های مقاربتی وجود دارد این است که شاید تا 20 سال قبل بیشتر این بیماری ها توسط باکتری ها منتقل می شد مثل سفلیس و سوزاک اما الان بیماری هایی که به وسیله ویروس ها انتقال پیدا می کنند، حرف اصلی را می زنند که در سردسته آنها هم HPV یا ویروس های تناسلی قرار دارند.

تعبیری وجود دارد که زگیل تناسلی از ایدز خطرناک تر است؛ چقدر این موضوع درست است؟

– برای جلوگیری از انتقال HIV استفاده از کاندوم ضمن مقاربت کفایت می کند اما در مورد HPV اصلا این طور نیست و تماس پوست با پوست حتی با وجود استفاده از کاندوم می تواند انتقال را صورت بدهد. علاوه بر این روش های غیرمستقیم مانند زیر ناخن و … نیز ویروس را منتقل می کند. موضوع بعدی این که ویروس HIV ضعیف است اما HPV بسیار قوی است و می تواند ساعت ها باقی بماند. مثلا اگر روی ویروس HIV وایتکس بریزید بعد از 20 دقیقه از بین می رود، در صورتی که ویروس HPV می تواند حدود 36 ساعت بماند. پس مقاومت ویروس HPV هم بالاتر و هم روش های انتقال آن ساده تر است.

چقدر احتمال عود کردن بیماری بعد از درمان وجود دارد؟

– در فرم های خوش خیم احتمال برگشت هست چون می تواند در بدن باقی بماند و برگردد. از میان صد نوعی که در مورد زگیل تناسلی وجود دارد حدود 15 تا 20 نوع آن پرخطر هستند. اگر فردی مبتلا به فرم های بدخیم شود، انتظار داریم بعد از دو سال ویروس ها از بدنش پاک شوند. در صورتی که سیستم ایمنی قوی باشد معمولا 80 درصد احتمال از بین رفتن ویروس وجود دارد. با این حال 20 درصد احتمال دارد که ویروس در بدن بماند. اگر سیستم ایمنی فرد تقویت شود، احتمال از بین رفتن ویروس ها زیاد است، هر چند 20 درصد هم احتمال باقی ماندن ویروس هست.

آیا لزومی به تشخیص نوع ویروس از طریق روش PCR هست؟

– اگر از 30 سالگی آزمایش پاپ اسمیر و HPV بدهیم و جواب آن منفی باشد دیگر نیاز نیست که نوع ویروس را تعیین کنیم. اگر فرد مبتلا به زگیل تناسلی، زیر 30 سال باشد اصلا لازم نیست نوع آن را تعیین کنیم منتهی باید تاکید کنم افراد از سیگار و قلیان پرهیز کنند. سیگار و قلیان ارتباط مستقیمی با باقی ماندن زگیل تناسلی، فرم های بدخیم دارد چون سیستم ایمنی را ضعیف می کند.

بنابراین توصیه عمده ما به مراجعین این است که در تماس با دود مثل سیگار و قلیان نباشند. در بسیاری از مواقع وقتی بیمار به درمان جواب نمی دهد، بعد از بررسی متوجه می شویم در تماس مستقیم یا غیرمستقیم با دود هستند. همچنین به افراد توصیه می کنیم از قرص های جلوگیری از بارداری استفاده نکنند. رژیم غذایی شان هم سرشار از پروتئین باشد به خصوص تخم مرغ به دلیل پروتئین بالا، بسیار مفید و در بیرون راندن ویروس، کمک کننده است.

کسانی که به این بیماری مبتلا می شوند می توانند ازدواج کنند یا مانعی برای بچه دار شدن شان هست؟

– مشکلی در این رابطه نیست. خطر، بیشتر برای خود افراد است چون در فرم های بدخیم باید خطر سرطان دهانه رحم را پیگیری کنند. توصیه ما به افرادی هم که مبتلا به زگیل تناسلی در این ناحیه هستند این است که زایمان طبیعی انجام ندهند. البته منافاتی هم ندارد که زایمان طبیعی داشته باشند. تنها این احتمال وجود دارد در صورت زایمان طبیعی، ویروس به مجاری تنفسی نوزاد منتقل شود و از آنجا که توانایی تکثیر دارد، پیشنهاد ما این است به صورت طبیعی زایمان نکنند اما باز هم تاکید می کنم منع استعمال مطلقی نیست هر چند که ریسک انتقال ویروس در مجاری تنفسی بالا می رود.

چقدر احتمال انتقال بیماری به جنین در دوران بارداری وجود دارد؟

– از این طریق ویروس منتقل نمی شود چون مانند HIV نیست که ویروس از طریق انتقال خونی منتقل شود.

ممکن است ضایعاتی شبیه زگیل تناسلی دیده شود اما آنها زگیل تناسلی نباشند؟

– بله. ضایعات شبیه زگیل تناسلی در آن نواحی وجود دارد که به صورت مادرزادی هستند اما با زگیل تناسلی فرق دارند.

در صحبت های تان به موثر بودن استفاده از سرکه اشاره کردید. روش های دیگری در زمینه درمان خانگی داریم؟

– توصیه ما این است که افراد مبتلا از اصلاح و ایجاد خراش پرهیز کنند. سرکه ها می توانند در از بین بردن زگیل های کوچک موثر باشند. رژیم های پر پروتئین هم بسیار مفید هستند.