داستان و ریشه ضرب المثل دیه بر عاقله است

اگر به مثل های ایرانی علاقه مندید ما در ادامه معرفی ضرب المثل های ایرانی ، داستان و ریشه ضرب المثل دیه بر عاقله است را براینات آماده کرده ایم با ما همراه باشید:

داستان و ریشه ضرب المثل دیه بر عاقله است

چنانچه یک یا چند نفر از افراد جمعیتی مرتکب جرم یا عمل ناشایست شوند همیشه بر عاقل یا عقلای آن جمعیت خرده می گیرند و آنها را مسئول ارتکاب جرم می شناسند که نتوانستند مرتکبین را قبل از ارتکاب جرم دلالت و راهنمایی کنند و از ارتکاب اعمال ناشایست آنان قبل از بروز واقعه جلوگیری نمایند.

در این گونه موارد حرفشان این است که دیه بر عاقله است.گاهی نیز گفته می شود: « اگر فلانی خطا کرد شما عفوش کنید
زیرا دیه بر عاقله است.» که استفاده از آن به شکل اخیر صحیح نیست ئچه عفو و بخشش ارتباطی با دیه و خونبها ندارد.


اما ریشۀ این مسئلۀ فقهی که صورت ضرب المثل یافته به این شرح است:بر طبق احکام و تعالیم اسلامی اگر کسی دیگری را متعمداً به قتل برساند کیفر او قصاص است یعنی باید کشته شود. در قتل عمدی حق قصاص از برای اولیای مقتول قرار داده شده و ممکن است تراضی طرفین منتهی به ترک قصاص و اخذ دیه و خونبها شود. در این صورت خونبها از ثروت قاتل به اولیای مقتول پرداخت خواهد شد.

اما چنانچه قتل اشتباهاً رخ دهد بدین معنی که قاتل قصد کشتن نداشته و قتل به طور خطا و غیر عمد اتفاق افتاده باشد
در این صورت قصاص در بین نخواهد بود و دیه یا خونبها پرداخت می شود:و من قتل مومناً خطاً فتحریر بر رقبه مومنه و دیه مسلمه الی اهله. و یا به اصطلاح معروف : ان دیه الخطا علی العاقله. یعنی: دیه و خونبهای قتل خطا بر عاقلۀ قاتل واجب است.

کلمۀ عاقله در این عبارت به معنی عاقل و خردمند نیستبلکه جماعت عاقله که باید دیۀ قتل اشتباهی را بپردازند عبارت است از :پدر و فرزندان و خویشان پدری از قبیل اعمام و بنی اعمام ابی و ابوینی و اخوال (دایی ها) و بنی اخوال ابی و ابوینی قاتل هستند.

اما فلسفۀ ثبوت دیه بر عاقله این است که اگر فردی بدون تعمد مرتکب قتل گردید چون گناهش صرفاً بی احتیاطی و عدم توجه بوده و مستحق رحم و عطوفت است علی هذا لازم است مورد شفقت و مهربانی مسلمانان قرار گیرد و نزدیکترین مسلمانان همان خویشان و بستگان نزدیک قاتل غیرعمد هستند که باید خونبهای قاتل را بپردازند

تا به حکم عقل و وجدان از اقارب و بستگان جاهل و ناپخته محافظت نمایند و نگذارند که آنان از طریق حزم و احتیاط خارج شده اشتباهاً مرتکب قتل نفس شوند.

منبع :کتاب های فارسی