با مجله اینترنتی برگک در یک مطلب تازه از دانستنیهای گیاهان و حیوانات همراه باشید :
راهنمای کاشت سبزی خوردن در خانه و آپارتمان
راهنمایی که در ادامه می خوانید اطلاعات و آگاهی های مناسبی از ۶ نوع سبزی خوردنی را پیش رویتان می گذارد تا بتوانید حتی در بالکن منزل نیز چند نوع سبزیجات بکارید و پس از مدتی محصول خانگی خود را برداشت و مصرف کنید. اگر منزلی بزرگتر دارید که باغچه‌ای هم در آن است، البته محصولی بیشتر خواهید داشت.
۱) پیازچه
پیازچه، گیاهی دائمی است. ولی در خانه و مزرعه به عنوان گیاه یک ساله یا دوساله کاشته می شود. محل اصلی و بومی این گیاه کاملا روشن نیست ولی عده ای معتقد هستند که از سیبری، یا اروپای شرقی به نقاط دیگر جهان منتقل شده است.
برگ های این گیاه باریک و به ارتفاع ۲۵ تا ۳۵ سانتیمتر می رسد.
رنگ برگ پیازچه، سبز تیره است و در سال دوم گل می دهد.
گل پیازچه، از نوک ساقه میانی که تا ۱۰۰ سانتیمتر ارتفاع پیدا می کند و به شکل لوله‌ای می باشد به صورت چتری و به رنگ های سفید مایل به سبز ارغوانی و بنفش خارج می شود.
پیازچه، انواع مختلفی دارد که ۳ نوع معروف و مشخص آن عبارتند از:
۱ – پیازچه معمولی که رنگ آن مایل به قرمز می باشد.
۲ – پیازچه سفید پیش رس.
۳ – پیازچه دائمی برگ پهن.
بذر پیازچه را از اوایل اسفند ماه تا اواخر خرداد ماه می کارند
روش کاشت سبزی پیازچه :
بذر این گیاه را با توجه به آب و هوای محل، از اوایل اسفند ماه تا اواخر خرداد ماه می کارند.
به این منظور بایستی ابتداء زمین را کاملا آماده ساخت و با کود کافی تقویت نمود.
پس از آن که بذر را در زمین پاشیدند روی آنها را با کمی خاک برگ پوسیده و یا خاک نرم می پوشانند.
این گیاه به دو صورت خطی و دستپاش کاشته می شود.
در طریقه دستپاش، وجین کردن و بیرون آوردن علف‌های هرز مشکل خواهد بود. در این روش بایستی با خارج ساختن تعداد زیادی از پیازچه های سبز شده کشت را تُنُک ( خلوت ) نمود به همین دلیل مقادیر زیادی از محصول تلف می گردد.
در طریقه کاشت خطی ( ردیفکاری ) وجین کردن زمین آسان می گردد و خارج ساختن علف های هرز به سادگی صورت می پذیرد. همچنین برای خرد کردن سِلِه زمین ( سله شکنی ) و نرم کردن خاک مشکلی پیش نخواهد آمد. در طریقه خطی، بایستی سعی شود که فاصله خطوط از یکدیگر ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر باشد و بذرها به فاصله ۵ سانتیمتر از یکدیگر روی خطوط قرار گیرد.
بوته‌های دوساله پیازچه که به گل می نشینند، پس از آن که گل‌ها کامل شدند، بذرها در داخل غلافی سبز رنگ در نوک ساقه میانی بوجود می آیند این ساقه ها را پس از رسیدن و قبل از آن که خشک شوند قطع نموده در محل سایه و خشک که هواگیر باشد خشک می کنند.
سپس آنها را تکان داده بذرها را جدا می سازند و از خاک و خاشاک جدا نموده در ظرف مناسبی مانند کیسه و یا قوطی نگهداری می کنند.
۲) مَرزه
مرزه گیاهی است یک ساله، محل اصلی و اولیه این سبزی را قسمت های جنوبی کشور فرانسه می دانند.
روی ساقه های مرزه شاخه های زیادی می روید و بوته آن به ۲۵ تا ۳۰ سانتیمتر می رسد.
برگ های آن باریک وکشیده بوده و بسیار خوشبو و معطر می باشند.
این گیاه برای معطر ساختن غذاها و به صورت خام مصرف می شود.
گل های این گیاه ریز و صورتی رنگ می باشند.
مرزه را می توان از اواسط فروردین ماه تا اواخر اردیبهشت ماه کاشت
روش کاشت سبزی مرزه :
این گیاه را می توان از اواسط فروردین ماه تا اواخر اردیبهشت ماه با توجه به وضع هوا کاشت.
مرزه در خاک‌های سبک و شنی ماسه‌ای بهتر عمل می آید.
در زمان برداشت شاخه‌های جوان و کوچک را برای مصرف قطع می کنند و مجددا شاخه های جدید رشد کرده و قابل برداشت می گردند.
مرزه را بصورت کرتی و دستپاش می کارند.
۳) نعناع
نعناع، گیاهیست دائمی که به صورت خودرو ، می روید و به هیچ عنوان وسیله بذر کشت نمی شود.
نعناع با ریشه دوانیدن خود بخود زیاد می گردد.
برگ این گیاه سبز تیره و کنگره کنگره و بسیار معطر می باشد.
مصرف آن به دو صورت خشک شده و تازه بوده و تازه آن همراه خوراکی ها، مصرف می شود.
برای معطر ساختن شیرینی و تُرشی بکار می رود و خشک شده آن را برای معطر ساختن دوغ و ماست و خیار نیز مصرف می کنند.
انواع مختلفی از این گیاه وجود دارد. در ایران ۱ تا ۲ قسم آن بیشتر کاشته نمی شود.
ریشه نعناع را به قطعات چند سانتیمتری تقسیم کرده و در کنار باغچه بکارید
روش کاشت سبزی نعناع :
ریشه نعناع را به قطعات چند سانتیمتری تقسیم نموده و در نقاط مختلف به خصوص در کنار باغچه می کارند.
این ریشه‌ها، پس از سبز شدن بسرعت ریشه دوانیده و ساقه‌های جدید را بوجود می آورند.
نعناع را بهر طریقی که بکارند نتیجه نهایی به صورت نامنظم و کَرتی خواهد بود، چون ریشه‌ها به اطراف می دوند و ساقه می دهند.
۴) ترخون
ترخون، گیاهی است دائمی که محل اصلی و اولیه آن را در سیبری، اروپای شرقی و آسیای شمالی می دانند.
از ریشه این گیاه، هرساله ساقه های زیادی می روید که گاهی بلندی آنها به ۷۰ تا ۸۰ سانتیمتر می رسد.
برگ این گیاه باریک و بلند و به رنگ سبز تیره بوده و مزه آن تُند و بسیار معطر می باشد.
ترخون را به عنوان سبزی خام مصرف می کنند و برای معطر ساختن خیارشور و سالاد و غیره استفاده می کنند.
ترخون را بوسیله ریشه تکثیر می کنند
روش کاشت سبزی ترخون :
ترخون را بوسیله ریشه تکثیر می کنند.
به این ترتیب که اوایل بهار ریشه‌ها را از زمین خارج ساخته و قطعه قطعه می کنند . هر قطعه را در نقطه‌ای جداگانه به صورت خطی و یا متفرق می کارند .معمولا چون ریشه گسترش پیدا می کند ، فاصله بین ریشه‌ها را در زمان کاشت بین ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر در نظر می گیرند.
پس از کاشت ریشه ها آبیاری زمین ضرورت دارد.
برداشت این گیاه با توجه به وضع هوا و درجه حرارت از یک ماه بعد از کاشت صورت می گیرد. در نقاط معتدل و گرم محصول طرخون زودتر از سایر سبزیها به دست می آید و به عنوان سبزی نوبر مصرف می شود.
معمولا ریشه‌های این گیاه که در یک محل کاشته شده باشد پس از ۳ سال محصول کمتری خواهد داد. لذا بایستی مجددآ نسبت به خارج ساختن ریشه ها و دوباره کاری آنها اقدام شود.
در موقع کاشت بایستی سعی شود که ریشه های کهنه و پوسیده را جدا کرده از زمین خارج ساخت و ریشه های جوان را انتخاب نموده و کاشت.
آبیاری این گیاه به فاصله هر ۵ روز ضرورت دارد.
۵) ریحان
ریحان، گیاهیست یک ساله که محل اصلی و اولیه آن هندوستان می باشد.
برگهای ریحان، به رنگ سبز یا بنفش و بسیار معطر و تُند است.
برگ این گیاه به صورت خام با غذاها مصرف می شود.
آب و هوا و خاک : این گیاه در بیشتر نقاط ایران کاشته می شود و معمولا بذر آن را از نیمه فروردین ماه تا اواخر خرداد ماه با توجه به آب و هوای مناطق می کارند.
ریحان، احتیاج فراوان به آب دارد. در صورتی که با کمبود آب روبرو شود از بین خواهد رفت.
این گیاه درصورتی که در زمینی که مواد غذائی کافی داشته باشد کاشته شود، محصول خوبی خواهد داد.
ریحان را به دو صورت دستپاش در زمین های کَرت بندی شده می کارند
روش کاشت سبزی ریحان :
ریحان را به دو صورت دستپاش در زمین های کَرت بندی شده می کارند و چون در زمان برداشت با ساقه به بازار ارائه می گردد، لذا آن را با ساقه از بوته جدا می کنند، یا آنکه با ریشه از خاک خارج ساخته، ریشه‌ها را قطع نموده به بازار ارائه می دهند.
مراقبت اساسی در کاشت ریحان، حفظ رطوبت و آبیاری بموقع زمین می باشد.
برای تهیه بذر ریحان ساقه‌های بوته گیاه را نمی چینند تا به گل بنشیند و پس از آن که گل‌ها رسیدند و دانه بسته شد و بوته‌ها کاملا شادابی خود را از دست دادند به آرامی ساقه‌های گل دار را قطع کرده و در محل سایه و خشک روی پارچه و یا نایلون می خوابانند.
زمانی که ساقه‌ها کاملا خشک شدند آنها را تکان داده و بذرها را از خاک و خَس و خاشاک جدا می نمایند و در ظرف مناسبی نگهداری می کنند.
۶) شاهی
شاهی، گیاهیست یک ساله که وسیله بذر تولید و تکثیر می شود.
شاهی را اغلب به صورت خام مصرف می کنند.
محل اصلی و اولیه این گیاه دقیقا مشخص نشده لکن مسلم است که از نواحی سرد معتدل و مرطوب مانند، اروپا به سایر نقاط جهان انتقال یافته است.
این گیاه در نواحی و مناطق گرم، قبل از آن که برگ‌ها نمو کامل بنمایند به گل نشسته و تولید بذر می کند.
به همین دلیل بایستی بذر آن را خیلی زود و در اوایل بهار کاشت.
البته بنا به شرایط آب و هوا در هر محل این زمان تغییر می کند.
شاهی احتیاج به آب و رطوبت زیاد دارد و باید هر ۳ تا ۴ روز یک مرتبه آبیاری شود و در زمین‌های مرطوب و نمدار کاشته شود.
بذر شاهی را به صورت دستپاش ( کَرتی ) می کارند
روش کاشت سبزی شاهی :
این گیاه را به صورت دستپاش ( کَرتی ) می کارند و برداشت محصول آن به صورت برش شاخ و برگ انجام می گیرد.
همانطور که قبلا اشاره شد این گیاه در مناطق گرم خیلی زود تولید بذر می کند و در مناطق سرد زمانیکه درجه حرارت هوا بالا برود و در واقع در اواسط تابستان بذرگیری امکان پذیر می گردد.
بذر شاهی خیلی ریز و قرمز رنگ است و در هر گرم ۴۰۰ تا ۵۰۰ دانه بذر دیده می شود.
برای کاشت ۱۰۰ متر مربع زمین حدود ۵۰ تا ۱۰۰ گرم بذر کافی خواهد بود.
۷) تربچه
تربچه گیاهی است از لحاظ مصرف یکساله، از لحاظ تهیه بذر دوساله، این گیاه از ترب کوهی وحشی که اصلاح و تربیت شده بدست آمده است.
محققین گیاه شناسی محل اولیه و اصلی آن را کشورهای مصر و یا چین می دانند.
این گیاه دارای انواع و اقسام فراوانی بوده برگ های آن بیضی شکل و کشیده هستند و اطراف برگ دارای بریدگی و شکاف بوده و زبر(خشن) می باشد.
برگ ها مستقیم از ریشه خارج می شوند. قسمت اصلی و خوراکی تربچه برجستگی انتهایی برگ ها است که به رنگ های مختلف، سفید، قرمز، و دورنگ دیده می شود.
تربچه، یکی از سبزی های اشتها آور است که در اکثر خانواده ها آن را مصرف می کنند. برگ آن نیز خوراکی می باشد.
تربچه در هر آب و هوا و خاکی می روید
عده زیادی از مردم تربچه را در منزل می کارند و در سر سفره اغلب خانواده‌ها دیده می شود.
اصولا این گیاه را به دو نوع تقسیم می کنند و کلیه انواع این گیاه را در این دو دسته قرار می دهند.
۱ – تربچه نقلی یا تربچه چهار فصل : این قسم تربچه خیلی زود سبز شده و محصول آن در مدت زمان کوتاهی بدست می آید.
تربچه به شکل و رنگ های : گرد قرمز، گرد ارغوانی / گرد سفید، گرد بنفش، گرد قرمز نوک سفید، تربچه نیمه بلند قرمز، نیمه بلند قرمز نوک سفید، نیمه بلند ارغوانی، نیمه بلند سفید، تربچه بلند قرمز، تربچه بلند سفید و بلند بنفش وجود دارد.
۲ – ترب یا تربچه درشت : برای بدست آوردن محصول ترب، مدت زمان بیشتری لازم است.
بوته های ترب، بزرگتر از تربچه می باشد.
لذا بایستی فاصله بوته ها از یکدیگر بیشتر باشد تا فضای لازم برای رشد گیاه وجود داشته باشد.
ترب، به دو رنگ، سفید و سیاه وجود دارد که به نامهای : ترب سفید و ترب سیاه نامیده می شوند.
آب و هوا و خاک : تربچه در هر آب و هوا و خاکی می روید، لکن در هوای گرم زود خَشَبی ( خشک و چوبی ) و پوک شده از مرغوبیت آن کاسته می شود. از نظر خاک، زمان کشت را باید در نظر داشت، باین معنی که برای کشت بهاره، زمین شنی و سست بهتر از زمین رسی و شنی سخت می باشد.
بعکس برای کشت انواع تابستانه در زمین های رسی و شنی و نمدار بهترین محصول بدست می آید.
روش کاشت و ازدیاد تربچه و ترب : تکثیر تربچه، وسیله بذر می باشد.
بذر تربچه، قرمز رنگ، کروی شکل و نسبتا ریز است.
قوه نامیه بذر تربچه ( قدرت سبز شدن بذر ) در حدود ۵ سال است.
به این معنی که بذر تهیه شده از تربچه برای کاشت بعدی حد اکثر تا ۵ سال قابل استفاده می باشد. ولی بهترین محصول از بذرهای جوان که حد اکثر ۳ ساله باشند بدست می آید.
بذر تربچه ۴ تا ۷ روز بعد از کاشت سبز می شود.
بذر مورد نیاز برای ۱۰۰ متر مربع زمین از انواع تربچه نقلی یا ریز ۲۵۰ تا ۳۰۰ گرم و برای انواع درشت ۱۰۰ تا ۱۵۰ گرم می باشد.
معمولا تربچه نقلی را به صورت نوبر می کارند. به این منظور از آبانماه به بعد تربچه را در زیر نایلون، یا شاسی، یا گلخانه کاشت، در زمستان برداشت می نمایند.
تربچه را در هوای آزاد و فضای باز می توان بجز در طول زمستان در همه فصول کاشت.
کشت تربچه، به دو طریق خطی ( ردیف کاری )، دستپاش ( کرتی ) انجام می شود.
زمان کاشت تربچه، در فضای باز بنا به سردی هوا از اول اسفند ماه تا اول آبانماه توصیه می شود و می توان پیاپی آن را کاشت و برداشت نمود.
میزان مصرف بذر در زمان کاشت بستگی مستقیم به دقت و توجه فردی دارد که بذر را می کارد.
اگر به صورت فشرده کاشته شود، مقدار بذر مورد نیاز بیشتر و اگر تُنُک و کم پُشت کاشته شود، میزان بذر مورد مصرف کم خواهد بود.
( تذکر : آنچه در مورد نحوه کشت و مراقبت تربچه بیان شد شامل ترب، نیز می شود. فقط فاصله بین بوته‌های ترب، بیشتر از تربچه خواهد بود همچنین مقدار بذر مصرفی ترب، کمتر از تربچه، بوده و مدت زمان سبز شدن ترب طولانی تر از تربچه خواهد بود.)
روش خطی ( ردیفکاری ) : در روش خطی، بهتر است به ترتیبی بذرها را در شیارها قرار داد که فاصله بذرها از یکدیگر ۱ تا ۲ سانتیمتر، فاصله شیارها از هم ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر باشند. سپس خاک اطراف شیارها را بروی بذرها بخوابانند.
روش کرتی ( دستپاش ) : در روش کرتی، بایستی دقت شود بذرها بطور یکنواخت در زمین پخش شوند. به این منظور می توان مقدار بذر مورد نیاز برای کاشت را با ۲ تا۳ برابر خاک نرم و یا ماسه مخلوط نموده، توامآ در زمین پاشید سپس با ماله چوبی یا شن کش روی آنها را پوشانید تا بذرها زیر خاک رفته و در معرض تابش مستقیم آفتاب و هوای آزاد قرار نگیرند همچنین در دسترس پرندگان نباشند.
کود دادن: تربچه از لحاظ احتیاج به مواد غذایی و کود خیلی قانع است به نحوی که در زمینی با حد اقل مواد غذایی می توان دو نوبت متوالی در سال تربچه را کاشت. لکن برای برداشت محصول خوب و مرغوب تقویت زمین ضرورت دارد.
تذکر : چون تربچه معمولا پس از ۱۸ تا ۲۵ روز از تاریخ کاشت بذر، قابل برداشت خواهد بود، توصیه می شود که بذر آن را با سایر سبزیها بکارند تا زمین بخاطر کشت تربچه معطل نماند.
به این منظور می توان تربچه را با سبزیهایی مانند: هویج درر یک زمان و یک محل کاشت زیرا در حالی که تربچه برداشت می شود، هویج شروع به رشد میکند و از زمین حد اکثر استفاده خواهد شد.
بذر گیری : برای آن که شخصا بتوان بذر خوب تهیه نمود و بذر مورد نیاز سال بعد را تامین کرد. از آخرین محصول پاییزه تربچه‌های سالمتر و خوش فرم تر را جدا کرده، جمع آوری می نمایند و در زیر خاک خشک کنار هم به صورت ردیف می خوابانند. در طول زمستان آنها را به همین شکل نگهداری نموده در اسفند تا فروردین ماه بتدریج آنها را از زیر خاک خشک خارج کرده، به فواصل ۴۰ تا ۵۰ سانتیمتر از یکدیگر می کارند. پس از مدتی شاخه گل آنها از خاک خارج شده گل می دهد.
در تیرماه و مرداد ماه بذر آنها می رسد. پس از رسیدن بذرها، شاخه های حامل بذرها را که در غلاف ( غلاف بذرها را در داخل خود نگهداری می کند ) قرار دارد قطع نموده و دسته می کنند و در محل خشکی که هواگیر باشد خشک می کنند. پس از آنکه غلاف‌ها خشک شدند آنها را با ملایمت و به آهستگی به زمین می زنند ( می کوبند ) تا بذرها از داخل غلاف‌ها خارج شوند. آنگاه بذرها را از خاشاک جدا ساخته و در قوطی، جعبه و یا پاکت در محل مناسبی نگهداری می کنند.
در مورد تربچه‌های زمستانه بایستی از بذر تربچه‌های پائیزه بذر تهیه نمود.
منبع : jamejamonline.ir
