دلیل ورم پا در بارداری چیست؟

شایعترین علت ورم در قسمتهای پایین پا، بیماری مزمن وریدی است

بیشتر خانمها در طول دوران بارداری، به خصوص سه ماهه سوم، دچار ورم دست و پا میشوند. این وضعیت نه تنها ظاهر ناخوشایندی به دست و پا میدهد، بلکه پوشیدن کفش را نیز دچار مشکل میکند. تورم دست و پا در دوران بارداری بیشتر در ساق پا، قوزک پا و دستها دیده میشود و در فصل تابستان بیشتر میشود.

گاهی اوقات دست و پا به طور ناگهانی متورم میشود و فرد به ناگاه متوجه ورم پاهای خود میشود که نمیتوان علت آنرا بارداری دانست، بلکه امکان دارد فرد دچار افزایش فشار خون شده باشد. فشار رحم و محتویات درون آن بر وریدهای لگنی تأثیر میگذارد و موجب اختلال در بازگشت وریدی خون از پاها یا اصطلاحاً «اِدم» (Edema) میشود.

ورم پا در بارداری، دلیلش چیست؟
«اِدم» یعنی تجمع مایع در بافتهای بدن. مسلماً در دوران بارداری بدن آب بیشتری را در خود نگه میدارد و برخی تغییرات شیمیایی خون باعث حرکت مایعات به سمت بافتها میشود.  فشار رحم در دوران بارداری روی جریان خون اثر گذاشته، آنرا کندتر میکند و باعث تجمع خون در اندام تحتانی بدن میشود؛ به این ترتیب مایعات از داخل وریدها به داخل بافتهای مچ پا و پا میریزند. تورم پاها و دستها میتواند همراه با احساس خارش و حتی گاهی اوقات درد باشد. ورم دست ممکن است زمینه ارثی هم داشته باشد که دراین مورد نمیتوان کار خاصی انجام داد و از آن پیشگیری کرد. تورم ناگهانی در ناحیه صورت و دستها، نشان دهنده شرایطی به نام «پره‌اکلامپسی» است؛ اما تورم معمولی پاها مسأله جدی نیست.
 
علل تورم دست و پا
بیماری حاد وریدی: شایعترین علت ادم در قسمتهای پایین پا، بیماری مزمن وریدی است که در آن وریدهای پا نمیتوانند خون کافی را به قلب بازگردانند و مایعات در پایین پاها جمع میشود.

 ادم میتواند در نتیجه ایجاد لختههای خون در رگهای عمیق پایین پا (ترومبوز) ایجاد شود. در این مواقع اِدم فقط به پا و زانو (احتمالاً یک سمت) سرایت میکند.

بارداری: زنان باردار مقدار آب بیشتری را در خون نگه میدارند. تورم در نواحی دست، صورت و پاها؛ به خصوص در ماههای پایانی بارداری بیشتر دیده میشود. ورم بارداری لزوماً نشاندهنده «پره اکلامپسی» نیست.

سیکل ماهانه: تورم بدن زنان در دوران سیکل ماهانه به علت تغییرات هورمونی است. این نوع تورم بسیار شایع است و هیچ نیازی به درمان ندارد.

مصرف داروها: گاهی اوقات تورم در اثر مصرف برخی داروها، مثل داروهای خوراکی دیابت، داروهای مربوط به فشار خون، مسکنها (مثل ایبوپروفن) و استروژن ایجاد میشود.

بیماری های کلیوی: بیماریهای کلیوی نیز گاه باعث تورم پاها و چشمها میشوند.

نارسایی قلبی: در افرادی که دچار نارسایی قلبی هستند، قلب ضعیف میشود و عمل پمپاژ را بهطور ناقص انجام میدهد؛ در نتیجه نواحی شکم و پاها ورم میکنند. نارسایی قلبی منجر به تجمع مایعات در ریهها و کوتاه شدن تنفس میگردد.

بیماری کبد: ایجاد زخم و جراحت در کبد در اثر عوامل مختلف، باعث مسدود شدن جریان خون در کبد میشود. این افراد معمولاً در ناحیه شکم و بطن با تورم شدید مواجه هستند.

مسافرت: نشستن در یک موقعیت ثابت به مدت طولانی، بهخصوص هنگام سفر، میتواند باعث تورم پاها شود که هیچ خطری ندارد و خود به خود برطرف میشود.

تورم در نواحی دست، صورت و پاها؛ در ماههای پایانی بارداری بیشتر دیده میشود

علائم اصلی ادم
تورم و باد کردن صورت باعث میشود که پوست کشیده تر و درخشانتر به نظر برسد، اما تورم پاها، قوزک پاها و دستها در اثر آویزان بودن به مدت طولانی و بارداری ایجاد ناراحتی کرده و در اواخر روز تشدید میشود. بزرگتر شدن اندازه شکم و کوتاه شدن تنفس نیز در برخی مواقع دیده میشود.
 
تأثیر ویتامینها و املاح در تورم دوران بارداری
ویتامین ب کمپلکس (حفظ و نگهداری آب در بدن را کاهش میدهد). ویتامین C با بیوفلوونوئید (عملکرد آدرنال را بهبود میبخشد). کلسیم، منیزیم و روی باعث کاهش تورم میشوند.  ویتامین E به جریان خون کمک میکند.  پتاسیم مایعات بدن را در دیواره سلولها نگاه میدارد.
 
زمان بروز ورم حاملگی
ورم حاملگی زمان مشخصی ندارد؛ به عنوان مثال نمی توان گفت که این اختلال در هفته دوم ایجاد خواهد شد یا هفته هشتم بارداری؛ اما معمولا بعد از هفته پنجم نشانه ها ظهور خواهند کرد. از جمله نشانه های این ورم می توان به یکنواختی آن اشاره نمود که علت آن نیز تجمع و افزایش حجم مایعات برای تقویت هرچه بیشتر نوزاد می باشد.

هشدار های نگران کننده!
مقدار مشخصی از ورم پاها و مچ پا در دوران بارداری طبیعی است. همچنین ممکن است دست‌هایتان نیز به طور خفیفی دچار ورم شود.در صورتی که متوجه شدید صورت شما ورم کرده، اطراف چشم‌هایتان پف کرده، ورم دست‌هایتان بیش از حد معمول است و یا پاها و مچ پاهایتان به صورت ناگهانی و بیش از حد ورم کرده است؛ به ماما و یا پزشک خود مراجعه کنید. این ورم می‌تواند نشان از پره‌اکلامپسی یا مسمومیت حاملگی که یک بیماری جدی برای زنان باردار است، باشد. همچنین اگر متوجه شدید که یکی از پاهایتان نسبت به دیگری به طور قابل‌ توجهی ورم کرده است به پزشک خود مراجعه کنید؛ به ویژه اگر ساق پا و یا ران شما نیز دارای درد و حساسیت به لمس باشد. این پا درد در بارداری می‌تواند نشان از وجود یک لخته خون که یک نوع بیماری جدی دیگر برای زنان باردار است، باشد.
 
توصیه های کلیدی
 اِدم دردوران بارداری بسیار طبیعی است و حدود 75 درصد از خانمها آنرا تجربه میکنند. بیشتر خانمها با تورم متوسط روبه رو هستند؛ اما گاهی اوقات تورم شدید میشود و ممکن است فرد را نگران کند. از آنجا که در طول دوران بارداری حجم خون دو برابر افزایش مییابد و بدن مایعات بیشتری را در خود حفظ میکند، تورم به وجود میآید. برای کاهش تورم دست و پاها در این دوران، بهتر است چند نکته را رعایت کنید:

1- بیشتر استراحت کنید و در حال استراحت پاهایتان را آویزان نکنید و به حالت ضربدری ننشینید.

2- آب بیشتری بنوشید. نوشیدن آب باعث میشودمایعات کمتری در بدنتان نگه داشته شود. همچنین ازگرفتگی عضلات پاها نیز جلوگیری میشود.

3- خوب غذا بخورید و از خوردن غذاهایی که ارزش غذایی ندارند، اجتناب کنید؛ به عبارتی هله هوله نخورید. یک رژیم غذایی متناسب در پیش بگیرید و از خوردن غذاهای پرنمک بپرهیزید. نمک، ورم بدن را بیشتر میکند. میوهجات و سبزیجات خام به کاهش تورم کمک میکند.

4- برخی ورزشهای سبک و ملایم را انجام دهید (حتی در حالت نشسته). ورزش و نرمش برای کاهش تورم بدن بسیار مفید است. چون در وضعیت بارداری هستید، میتوانید به پیادهروی بروید، یوگا تمرین کنید و حرکات کششی انجام دهید.

5-  در طول روز چند بار پاهایتان را بالا بگیرید. اگر امکان دارد به پهلوی چپ دراز بکشید زیرا سیاهرگ بزرگ «وناکاوا» در سمت راست بدن قرار دارد و باعث تورم بدن در این دوران میشود.

6- وقتی که در حالت نشسته هستید، گاهی اوقات انگشت شست پاهایتان را تکان دهید. همچنین پاهایتان را از مچ پیچ و تاب دهید و نگذارید در یک حالت ثابت بمانند.

7- پس از چند دقیقه نشستن از جایتان بلند شوید و کمی قدم بزنید یا اینکه روی زمین دراز کشیده و پاهای خود را بکشید.

8- از پوشیدن شلوارها و جورابهای کشی بسیار تنگ خودداری کنید.

9- در حالت نشسته پاهایتان را روی چیزی بگذارید که آویزان نباشند.

10- شب هنگام موقع خوابیدن پاهایتان را کمی بالاتر از سطح بدنتان قرار دهید؛ مثلاً زیر پاهایتان بالش بگذارید. حتی میتوانید کمپرس سرد روی آنها بگذارید تا ورمشان کمتر شود.

11- شنا کنید و ایروبیک در آب انجام دهید. این حرکات سبک ورزشی، ورم بدن را کاهش میدهند.

12- دوش آب گرم بگیرید و البته این بخش شامل حال کسانی میشود که باردار نیستند، زیرا گرمای زیاد به جنین آسیب میرساند. هنگام دوش گرفتن کمی عضلات و ماهیچه های خود را بکشید.

منبع: niniban.com