عفونت ادراری زنان از تشخیص تا درمان

نظافت آن هم به‌خوبی انجام نمی‌شود، پس همه‌مان در معرض این آلودگی و عفونت هستیم. این سوال و سوال‌هایی از این قبیل درباره عفونت ادراری را با دکتر آتوسا شاداب، متخصص اورولوژی و استادیار دانشگاه آزاد اسلامی مطرح کردایم و حاصل سوال‌های من و پاسخ‌های ایشان، شد این گفتگو.

چرا عفونت‌های ادراری در خانم‌ها شایع‌ترند؟

البته در دوران نوزادی چندان فرقی نمی‌کند ولی از 3 سالگی به بعد، این میزان در خانم‌ها افزایش پیدا می‌کند و چند علت مهم در این زمینه وجود دارد که مهم‌ترینش، آناتومی ناحیه ادراری و تناسلی خانم‌هاست. طول مجرای ادرار در خانم‌ها خیلی کوتاه‌تر از آقایان است و همین امر، عفونت‌‌های ادراری را که عمدتا بالارونده هستند، افزایش می‌دهد. علت دوم، نزدیک بودن مقعد و واژن به مجرای ادرار است بنابراین یکی از عواملی که سبب عفونت‌های ادراری در خانم‌ها می‌شود تماس جنسی است. در هر تماس، حجم بسیار زیادی میکروب وارد مجرای ادرار می‌شود که اگر خانم به‌موقع و پس از تماس جنسی ادرار نکند یا حجم مایعاتی که استفاده می‌کند کم باشد، به عفونت ادراری مبتلا خواهدشد. عامل دیگر، قطع و وصل جریان ادرار هنگام ادرار کردن است. بعضی‌ها به اشتباه فکر می‌کنند این‌کار برای تقویت عضلات ناحیه لگن مفید است؛ در حالی که قطع کردن جریان ادرار سبب ایجاد خلاء یا مکش در آن ناحیه شده و این خلاء تمام میکروب‌های بیماری‌زای اطراف مقعد و واژن را به داخل مجرای ادرار می‌کشاند و سبب ایجاد عفونت ادراری می‌شود. عدم رعایت بهداشت نیز علت دیگر است. با رعایت بهداشت به راحتی می‌توان از بسیاری از عفونت‌های ادراری پیشگیری کرد. مهم‌ترین نکته این است که هنگام شست‌وشو و طهارت و حتی خشک کردن،‌ دست یا دستمالی که به ناحیه مقعد کشیده می‌شود، به سمت جلو نیاید. بنابراین با شستن از جلو به سمت عقب می‌توان از عفونت‌ها پیشگیری کرد. همچنین عوض نکردن لباس زیر به‌طور مرتب و وجود رطوبت و نم در آن سبب ایجاد کلونی‌های میکروبی و قارچی در لباس زیر می‌شود. سعی کنید لباس زیرتان همیشه خشک باشد. البته برخی میکروب‌ها به نام لاکتوباسیل هم در این ناحیه هستند که در اطراف واژن زندگی می‌کنند و محیط اطراف واژن و مجرای ادرار را اسیدی و این منطقه را برای رشد باکتری‌ها نامناسب می‌کنند. حال اگر به هر دلیل این لاکتوباسیل‌ها از بین بروند، اسیدیته منطقه به هم می‌خورد و جهت رشد سایر باکتری‌ها مناسب می‌شود.

چه عللی ممکن است لاکتو باسیل‌ها را از بین ببرد؟

اولین علتش یائسگی است. از آنجا که در دوران یائسگی، سیستم هورمونی قطع می‌شود لاکتوباسیل‌ها می‌میرند. علت دوم استفاده از شوینده‌ها مانند شامپو، صابون، مواد خوشبوکننده و… است. نشستن در تشت آب همراه با جوش‌شیرین،‌ نمک، بتادین و… نیز بدون تجویز پزشک متخصص سبب از بین رفتن سد محافظتی این منطقه می‌شود.

با مشاهده چه علایمی می‌توان به عفونت ادراری پی برد؟

اولین علامت عفونت ادراری، احساس ناراحتی هنگام ادرار کردن است. این احساس می‌تواند خودش را به صورت سوزش، قلقلک مجرای ادرار، درد در انتهای ادرار کردن و درد در ناحیه استخوان عانه یا زیر شکم نشان دهد. علامت‌های دیگر شامل تکرر ادرار همراه با درد، ادرار بدبو، تغییر رنگ ادرار به سمت تیره یا رنگ چای و وجود خون واضح در ادرار همراه با دفع لخته است. در مواردی که عفونت ادرار به سمت کلیه‌ها کشیده شود، به این علایم، تب و درد پهلو هم اضافه می‌شود.

باوجود همه این علایم دردناک، باز هم ممکن است فردی به پزشک مراجعه نکند؛ تا جایی که عفونت به کلیه‌ها برسد؟!

بله! گاهی اوقات ممکن است شرایطی پیش بیاید که دسترسی به پزشک وجود نداشته باشد. در این صورت، اولا مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک را به هیچ‌وجه توصیه نمی‌کنیم. بیمار باید تا آنجا که امکان دارد از مایعات فراوان استفاده کند؛ تا جایی که رنگ ادرار شفاف‌ شود. این‌کار، بهترین شروع برای درمان عفونت‌های ادراری است زیرا سبب می‌شود میزان دفع افزایش یافته و میکروب‌های بیشتری دفع ‌شوند. اگر عفونت ادرار محدود به مجاری تحتانی ادراری باشد، حتی ممکن است بدون درمان هم خوب شود ولی اگر عفونت به سیستم ادراری فوقانی کشیده شود، نیاز به اقدام درمانی و دخالت پزشکی دارد.

با توجه به این موضوع که شیوع این عفونت در زنان بالاتر است، ابتلا به آن تا چه حدی مشکل‌ساز نیست؟

عفونت ادراری تا 3 بار در سال در خانم‌های سالم طبیعی است؛ یعنی اگر خانمی تجربه 3 بار عفونت ادراری را در سال داشته باشد، فقط به یک بار آزمایش ادرار و درمان آنتی‌بیوتیکی مناسب نیاز دارد و نه بیشتر؛ ولی اگر عفونت بیشتر از 3 بار در سال رخ بدهد، نیاز به درمان جدی پیدا می‌کند.

خیلی‌ها تا زمانی که علامت دارند آنتی‌بیوتیک‌هایشان را مصرف می‌کنند و پس از رفع علایم، آنها را قطع می‌کنند. این کار چه خطری ممکن است داشته باشد؟

هدف ما در درمان این است که بیمار با داروی کم درمان شود. در بررسی‌ها دیده شده که اگر بیمار یک هفته دارو بخورد هیچ فرقی نمی‌کند با زمانی که 5 روز یا 3 روز دارو می‌خورد بنابراین امروزه توصیه می‌شود برای یک عفونت ادراری ساده از برنامه آنتی‌بیوتیکی 3 روزه استفاده شود و بیش از آن ادامه نداشته باشد؛ مگر ‌آنکه بیمار علامت‌دار باشد. بنابراین اگر علایم بیماری پس از 48 ساعت بهبود پیدا نکرد نیاز به بررسی مجدد است. 3 روز دارو خوردن هم فکر نمی‌کنم برای کسی سخت باشد.

منبع:سلامت ایران