حضرت مهدی (علیه السلام) «باب اللَّه» است. در روایات از امامان (علیهم السلام) درباره فرموده خدای تعالی: «وَللَّهِ الأَسْمآءُ الحُسْنی فَادْعُوهُ بِها؛ و برای خداوند نیکترین نامها است، او را با آنها بخوانید.» آمده است که: به خدا قسم ماییم آن اسماء حسنی (نیکترین نامها) که خداوند بندگانش را امر فرموده به وسیله آنها او را بخوانند [و دعا کنند].
از دیدگاه شیعه برخی از وظایف و فوائد امام مترتب بر حضور و ظهور او در جامعه است. از آن جمله می توان به برقراری عدالت اجتماعی، بیان احکام و تفسیر و تبیین قرآن و اجرای حدود الهی اشاره کرد. ولی بخش های دیگری از وظایف و فوائد امام حتی با وجود غیبت ایشان از عالمیان دریغ نمی شود. به همین دلیل است که از امام غایب در روایات تعبیر به خورشید پشت ابر شده است و انسان ها هر کدام بر مبنای لیاقت و ظرفیت خویش از برکات وجود امام خویش بهره خواهند برد.
سریع ترین و مطمئن ترین راه
یکی از مهمترین راه های استفاده از فیض وجود امام عصر (عجل الله تعالی فرجه) توسل به ایشان است. این توسل ابعاد مختلفی دارد و می تواند شامل طلب حوائج دنیوی و اخروی و همچنین یاری گرفتن از ایشان در طی مدارج رشد و کمال باشد. علمای ما حتی درباره بهتر شدن نمازهای یومیه سفارش کرده اند که پیش از شروع نماز به امام زمان (علیه السلام) توسل شود.
با وجود شبهاتی که امروز در بحث توسل مطرح می شود. این عمل در قرآن و روایات اسلامی سفارش شده است. در ذیل به بخشی از این سفارشات اشاره می شود.
توسل در آینه وحی
یَأَ ایُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ اتَّقُواْ اللَّهَ وَ ابْتَغُواْ إِلَیْهِ الْوَسِیلَهَ وَ جَاهِدُواْ فىِ سَبِیلِهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُون. (سوره مائده، آیه 35) ؛”اى کسانى که ایمان آوردهاید! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید! و وسیله اى براى تقرب به او بجوئید! و در راه او جهاد کنید، باشد که رستگار شوید!”
” وسیله” در اصل به معنى تقرب جستن و یا چیزى که باعث تقرب به دیگرى از روى علاقه و رغبت مىشود مىباشد.
بنابراین “وسیله” در آیه فوق معنى بسیار وسیعى دارد و هر کار و هر چیزى را که باعث نزدیک شدن به پیشگاه مقدس پروردگار مىشود شامل مىگردد که مهمترین آنها ایمان به خدا و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و جهاد و عبادات همچون نماز و زکات و روزه و زیارت خانه خدا و همچنین صله رحم و انفاق در راه خدا اعم از انفاق هاى پنهانى و آشکار و همچنین هر کار نیک و خیر مىباشد.
همچنین شفاعت پیامبران و امامان و بندگان صالح خدا که طبق صریح قرآن باعث تقرب به پروردگار مىگردد، در مفهوم وسیع توسل داخل است، و نیز پیروى از پیامبر و امام و گام نهادن در جاى گام آنها، زیرا همه اینها موجب نزدیکى به ساحت قدس پروردگار مىباشد حتى سوگند دادن خدا به مقام پیامبران و امامان و صالحان که نشانه علاقه به آنها و اهمیت دادن به مقام و مکتب آنان مىباشد جزء این مفهوم وسیع است.
آیه فوق را نمی توان به بعضى از این مفاهیم اختصاص داد، در حقیقت هیچ گونه دلیلى بر این تخصیص وجود ندارد، زیرا همانطور که گفتیم” وسیله” در مفهوم لغویش به معنى هر چیزى است که باعث تقرب الهی و کمال شود.
البته منظور این نیست که چیزى از شخص پیامبر یا امام مستقلا تقاضا شود، بلکه منظور این است با اعمال صالح یا پیروى از پیامبر و امام، یا شفاعت آنان و یا سوگند دادن خداوند به مقام و مکتب آنها (که خود یک نوع احترام و اهتمام به موقعیت آنها و یک نوع عبادت است) از خداوند چیزى را بخواهیم.
درباره این آیه در تفسیر علی بن ابراهیم قمی نیز آمده است که: تقربوا الیه بالإمام
همچنین در آیه 64 سوره نساء درباره توسل به حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) برای طلب مغفرت آمده است:
وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاۆُکَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحِیماً
” اگر آنها هنگامى که به خویشتن ستم کردند (و مرتکب گناهى شدند) به سراغ تو مىآمدند و از خداوند طلب عفو و بخشش مىکردند و تو نیز براى آنها طلب عفو مىکردى، خدا را توبهپذیر و رحیم مىیافتند”.
و نیز در آیه 97 سوره یوسف مىخوانیم که: برادران یوسف از پدر تقاضا کردند که در پیشگاه خداوند براى آنها استغفار کند و یعقوب نیز این تقاضا را پذیرفت.
در آیه 114 سوره توبه نیز موضوع استغفار ابراهیم در مورد پدرش آمده است که تاثیر دعاى پیامبران را درباره دیگران تایید مىکند و همچنین در آیات متعدد دیگر قرآن این موضوع مطرح است.(تفسیر نمونه، ج4، ص: 364)
بهترین وسیله تا خدا
در منابع اهل سنت از عثمان بن حنیف آمده نقل شده است که مرد نابینایى تقاضاى دعا از پیامبر (صلی الله علیه و آله) براى شفاى بیماریش کرد، پیغمبر (صلی الله علیه و آله) به او دستور داد که چنین دعا کند:
اللهم انى اسئلک و اتوجه الیک بنبیک محمد نبى الرحمه یا محمد انى توجهت بک الى ربى فى حاجتى لتقضى لى اللهم شفعه فى.
” خداوندا من از تو به خاطر پیامبرت پیامبر رحمت تقاضا مىکنم و به تو روى مىآورم اى محمد! به وسیله تو به سوى پروردگارم براى انجام حاجتم متوجه مىشوم خداوندا او را شفیع من ساز”.
در عیون الاخبار الرضا (علیه السلام) همچنین نقل شده است که پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمودند:
ائمه از فرزندان (امام) حسین هستند و هر کس آن ها را اطاعت کند، خدا را اطاعت کرده است و هر کس از آن ها نافرمانی کند خدا را نافرمانی کرده است. چرا که اینان عروه الوثقی و وسیله به سوی خدا می باشند.
حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) فرمود:
خدای عز و جل میفرماید: ای بندگان من آیا چنین نیست که هر کس حاجتهای بزرگی از شما بخواهد آنها را برای او برآورده نمیسازید مگر اینکه به وسیله محبوبترین افراد نزد شما واسطه بیاورد که آن حاجت را به گرامیداشت شفاعت کننده برای ایشان بر میآورید، توجه کنید و بدانید که گرامیترین و برترین مخلوق نزد من محمد و برادر او علی است و بعد از او امامانی که وسائل به سوی خداوند هستند، هر کس حاجتی برایش اهمیت دارد که نفع آن را خواستار است یا حادثه بزرگی بر آن پدیدار شود که میخواهد ضرر آن از او دفع گردد، باید که مرا به [وسیله] محمد و خاندان معصوم او دعا کند، به بهترین گونهای که کسی عزیزترین کسانش را نزد او شفیع میبرید آن را بر میآورد آن حاجت را برای او خواهم برآورد.
راه های توسل به واسطه غیب زمانه
در این عصر ولایت تام الهی با حضرت مهدی (علیه السلام) است. و آن بزرگوار چشم عالم امکان و واسطه غیب است. نقل شده است که به حضرت امام هادی (علیه السلام) نوشتند: شخصی مایل است حاجات خصوصی و اسراری را با امام خویش در میان گذارد همانگونه که دوست دارد با پروردگارش بازگوید، پس آن حضرت در جواب نوشت:
اگر حاجتی داشتی، پس لبهایت را [به شکل گفتن آن] حرکت بده که همانا جواب به تو خواهد رسید.
بنابراین إستغاثه و عرض حاجت به آن حضرت به زبان خاص و وقت مخصوصی مقیّد نیست، بلکه آنچه مهم است؛ اصلاح دل و توجه کامل و توبه از گناهان و یقین ثابت و اعتقاد راسخ میباشد.
با این وجود برای توسل به حضرت دعاهای زیادی سفارش شده است که به این موارد می توان اشاره کرد:
1. دعای عهد
2. زیارت آل یس
3. زیارت‌نامه‌های مربوط به امام عصر(عج)
4. دعاها مانند دعای افتتاح، عدیله و ندبه
5. رفتن به مکان های منسوب به آن حضرت
6.نماز ها مانند نماز امام زمان(عج)
7. صلوات بر آن حضرت
8. صدقات، احسان و انفاق
9.نذر و عهد
10.صدقات جاریه و اقدامات ماندگار
11.عریضه نویسی
در ذکر توسّل به مولایمان صاحب الزمان علیه السلام آمده است:
«اَللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ وَلِیِّکَ وَحُجَّتِکَ صاحِبِ الزَّمانِ إِلّا أَعَنْتَنِی بِهِ عَلی جَمِیعِ أُمُورِی وَکَفَیْتَنِی بِهِ مَۆُونَهَ کُلِّ مُوذٍ وَطاغٍ وَباغٍ وَأَعَنْتَنِی بِهِ فَقَدْ بَلَغَ مَجْهُودِی وَکَفَیْتَنِی کُلَّ عَدُوٍّ وَهَمٍّ وَغَمٍّ وَدَینٍ وَوُلْدِی وَجَمِیعَ أَهْلِی وَإِخْوانِی وَمَنْ یَعْنِینِی أَمْرُهُ وَخآصَّتِی آمِینَ رَبَّ العالَمِینَ»؛ بار خدایا! من از تو میخواهم به حقّ ولیّ و حجّتت صاحب الزمان علیه السلام که مرا بر تمام امور یاریام کنی و به خاطر او شرّ هرگونه موذی و سرکش و ستمگری را از من دور گردانی و به آن حضرت مرا یاری دهی که تلاشم به آخر رسیده و هرگونه دشمن و همّ و غمّ و اندوه و قرض را از من و فرزندانم و تمام خاندانم و برادرانم و هر کس که کارش به من مربوط میشود، و بستگان نزدیکم، کفایت کنی اجابت فرمای ای پروردگار عالمیان.
منابع:
تفسیر نورالثقلین.
مکیال المکارم صص 383 تا 387.
تفسیر المیزان ذیل آیه 35 سوره مائده.
امام زمان در کلام آیت الله بهجت، محمد تقی امیدیان، ص34 و 35.
ماهنامه موعود شماره 94، دعا و توسل، قربانعلی دری نجف آبادی.
تبیان
