نام علمی : Spinacia oleracea L
نام انگلیسی: spinach
خانواده غازپایان : Chenopdiaceae
نام های رایج: اسفاناج، اسپاناخ، اسپناج
گیاهی از سر دسته تیره اسفناجیان، جزو دو لپه ای های بی برگ. دارای ساقه راست و شیار دار، با برگ های پهن و مثلثی شکل، گل های آن خوشه ای، سبز رنگ و کوچک ، دارای 5 پرچم و 5 کاسبرگ به هم چسبیده است.
اسفناج تازه حاوی مواد آلبومینوئیدی، مواد چرب، مواد قندی، لسیتین، سکرتین، استات دوپتاس، کلروفیل ، کاروتن، ساپونین، خصوصاً اکسالت ها می باشد. در تخم جوانه زده اسفناج و در جوانه های آن مقداری آنزیم های جنتیوبیاز، و سلوبیاز و لیکناز یافت می شود و ماده ای به نام اسپیناسین که ترشحات مربوط به هاضمه را تحریک می کند.
اسفناج همچنین دارای ویتامین (k,D,C,B,A) نیاسین (ویتامین PP) و مواد معدنی و املاح مانند آهن، فسفات، فسفر، ارسنیک، پتاسیم و کلسیم ، مس ، مواد ازته، کلرورسدیم، سلولز، ید، هیدروکربنه فولیک اسید، فسفوریک ، اکسالیک اسید می باشد.
خواص و اثرات دارویی : طبع اسفناج براساس نظر حکمای طب سنتی کمی سرد و تر و تا حدی می توان گفت که نه گرم است و نه سرد ، بلکه معتدل است.
اسفناج دارای خواص خون افزا، ملین طبع، سریع الهضم و برگرداننده ماده مرض، آنتی پلاگروز، جلادهنده، ادرار آور، تقویت کننده ترشحات معده و روده و لوزالمعده (به دلیل داشتن سکرتین)، افزایش دهنده ترشحات صفرا، تقویت کننده حرکت دودی شکل معده، تقویت کننده اعضاب ، و اسفناج پخته برای رفع سرفه های خشک، آسم، گرفتگی صدا، یبوست، قولنج های کبدی، رماتیسم، نقرس و کمی ترشحات شیر معمول است. تخم آن جهت درد کبد، درددل و درد سرنافع است.
برگ آن خنک است و برای کاهش تب و ورم ریه و روده کوچک نافع است. تخم آن ملین، خنک کننده و برای ورم کبد و یرقان مفید است.
اسفناج در موارد رفع سرفه های خشک(اسفناج پخته)، آسم، رفع سردرد، دل درد، کمردرد، تب های حاد، التهاب و گواتر، رفع تشنگی، تقویت اعصاب، گرفتگی صدا، کم خونی دختران جوان، بیماری های حاد، بیماری های مقاوم پوست، اسکوربوت، یبوست ، کمی ترشحات شیر، قولنج های کبدی، نقرس، رماتیسم ، رفع لاغری(2 تا 5 گرم عصاره برگ تازه) به کار رفته در موارد کم خونی و کمبود ویتامین C (اسکوربوت) و بیماری های مقاوم پوست استفاده می گردد.
اسفناج رفع تشنگی می نماید و سریع الهضم تر از سایر سبزی هاست و برای درد گلو و ورم ملاز یا ورم لهات (گوشت پاره ای که از وسط انتهای کام آویخته است و آن را اوولا نامند) نافع است و آب تخم آن برای درد ناحیه قلب و درد احشا(اعضای داخل شکم) مفید است.
دارویی قدیمی برای سوءهاضمه است. شیر تازه آن برای جبران کمبود ویتامین ها استفاده می شود.
نسخه: 2 تا 5 گرم از عصاره برگ تازه اسفناج را به عنوان داروی مناسب برای رفع کم خونی مورد استفاده قرار می دهند.
اسفناج یکی از سبزیجات بسیار مفید برای مبارزه با سرطان است. این سبزی خطر احتمال ابتلا به سرطان را پایین می آورد و در پیشگیری از آن مفید است.
به علت داشتن منیزیم تا حدودی جلوی پیشرفت سرطان را می گیرد، محرک کلیه ها بوده و کار و فعالیت آن ها را زیاد می کند. و به علت داشتن سکرتین اثر نیرو دهنده بر روی ترشحات معده، روده، لوزالمعده دارد. ترشحات صفرا را افزایش می دهند و حرکات دودی شکل روده را تقویت می کند.
یکی دیگر از خواص درمانی اسفناج در مورد بیماری قند است. افرادی که بیماری قند دارند، بایستنی در روز دو الی سه مرتبه اسفناج میل کنند. و یا مقداری اسفناج به صورت چای ، دم کرده ، سپس کمی لیموترش به آن اضافه کنند و نیم ساعت قبل از غذای میل کنند.
در موارد کمبود ویتامین D,C,B,A مصرف می شود و به عنوان داروی اعصاب برای کسانی که کارهای فکری دارند توصیه می شود.
به علت پورین موجود در اسفناج، افراد مبتلا به بیماری نقرس باید از خوردن آن پرهیز کنند. اسفناج به علت آهن و املاح معدنی موجود و مقدار بسیار ویتامین (B) به رشد موها و افرادی که کم خون هستند و بهترین غذا برای زنان باردار و کسانی که خون زیادی از آن دفع گردیده فوق العاده مفید است. و حتی یکی از سبزیجاتی است که تقویت کننده و برای کودکان مناسب است. اگر در خانواده افراد سالمند زندگی می کنند بایستی اسفناج را در غذای روزانه آن ها جای دهید . البته سعی کنید از اسفناج خام استفاده کنید (مانند کاهو در سالاد بریزید) زیرا این سبزی به قدری لطیف است که با جوشاندن یا پخت ، خواص آن از بین می رود. اگر رژیم غذایی دارید مبادا از خوردن اسفناج و تره غافل شوید.
خوب است به اسفناج و تره کمی لیموترش تازه بزنید و با دیگر سبزیجات سالادی میل فرمایید.
مصرف اسفناج در تغذیه کودکان به عنوان غذای کامل دوره نقاهت، رفع کم خونی و کم خونی دختران جوان، بیماری های حاد، بیماری های مقاوم پوست ، اسکوربوت توصیه شده است.
اگر اسفناج را با جوانه های مخلوط کنید از آن خواص بسیار خوبی بهره مند می شوید و می توانید آن را در دوران نقاهت بیمار استفاده کنید.
اسفناج از سبزی های دارای رنگ سبز تیره است، همراه با هویج در صدر لیست خوراکی های ضد سرطان جای دارد و طبق تحقیقات دانشمندان در کاهش نرخ ابتلای به سرطان مؤثر است، به خصوص در پیش گیری از سرطان کولون،سرطان رکتوم، سرطان معده، سرطان پروستات و سرطان حنجره و حلق و سرطان مخاط رحم و سرطان گردن و مری و به ویژه سرطان ریه نقش والایی دارد.
اسفناج را نباید برای بیماران مبتلا به ورم مفاصل و سنگ های صفراوی تجویز کرد، زیرا اکسالات آن کسالت بیماران را تشدید می کند.
برای رفع بند آمدن ادرار هنگامی که درد شروع می شود باید نیم فنجان اسفناج را به همان اندازه مخلوط با روغن بادام شیرین و یا روغن زیتون شده باشد مصرف کرد.
آب اسفناج به علت دارا بودن املاح معدنی فراوان، کلروفیل و آهن در تأمین عناصر معدنی و ضروری بدن، همچنین سازندگی خون، کمک مؤثر می نماید و از آن در رفع کم خونی ها می توان نتایج درمانی گرفت. در تقویت بیماران در دوره نقاهت و در رفع خستگی های جسمانی و روحی اشخاص مسن و اطفال، اثرات مفید ظاهر می کند.
به علت وجود اکسالات ها و فسفات ها، برای بیماران نقرسی و رماتیسمی و ورم روده و معده و سنگ های صفراوی ضرر دارد و اسید اوریک و اوره و میزان فشار خون را افزایش می دهد، بنابراین اسفناج را باید با دارچین و روغن بادام بپزند و میل نمایند.
